Organ veya Doku Verme Borcu Altına Giren Kişinin Cayması

Recantation of the Person Which under the Organ or Tissue Donation Debt

Emel BADUR

Organ veya doku nakli, yaşayan veya ölmüş bir kişiden alınan organ (organın tamamı olabileceği gibi, bir parçası da olabilir) veya dokunun, tedavi amacı güden bir tıbbi müdahaleyle başka bir kişinin vücuduna yerleştirilmesi olarak tanımlanabilir. Türk Medeni Kanunu’nun 23/3. maddesinde, açıkça organ veya doku terimleri kullanılmamış olmakla birlikte, ifadesiyle, kişiliğin korunması açısından organ ve doku nakline izin verilmiştir. Maddenin devamında yer verilen, kuralıyla, organ veya doku verme borcu altına giren kişinin sonradan caymasının önünde tazminat engelinin olmaması amaçlanmıştır.

Organ, Doku, Rıza, Cayma, Organ veya Doku Verme Borcu.

Organ and tissue transplantation can be defined as the implantation of an organ (or may be part of the whole organ) from a living or dead person, or implantation of tissue into another person's body through a medical intervention for therapeutic purposes. In Article 23/3 of the Turkish Civil Code, although organ or tissue terms are not explicitly used, organ and tissue transplantation is allowed for the protection of personality with the expression Through the added explanation in the continuation of the article, and is intended that there is no obstacle to compensation for the person who has committed to giving organs or tissues then reclaims his consent.

Organ, Tissue, Consent, Recantation, The Obligation of Organ or Tissue Donation.

GİRİŞ

Türk Hukuku’nda organ ve doku nakline ilişkin birden fazla hukuki düzenleme bulunmaktadır. Bunlardan ilki Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi¹ olan ve kısaca Biyotıp Sözleşmesi olarak anılan Avrupa Konseyi düzenlemesidir. Bu Sözleşme, Türkiye Cumhuriyeti tarafından imzalandıktan sonra, TBMM’de de 5013 sayılı Kanunla 03.12.2003 tarihinde iç hukuk düzenlemesi haline getirilmiştir. Sözleşme’nin Altıncı Bölümü (19 ve 20. maddeleri) “Nakil amaçlarıyla canlı vericilerden organ ve doku alınması” başlığı altında bu konuya özgülenmiştir. Sözleşme’nin “Ticari kazanç yasağı ve insan vücudundan alınmış parçalar üzerinde tasarruf” başlıklı Yedinci Bölümü (21 ve 22. maddeleri) de dolaylı olarak yine organ ve doku nakliyle ilgilidir.

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 23/3. maddesinde, açıkça organ veya doku terimleri kullanılmamış olmakla birlikte, “Yazılı rıza üzerine insan kökenli biyolojik maddelerin alınması, aşılanması ve nakli mümkündür.” ifadesiyle, kişiliğin korunması açısından sadece organ ve doku nakline değil; bunların yanı sıra insan kökenli diğer biyolojik maddelerin nakline de izin verilmiştir. Türk Ceza Kanunu’nun 91. maddesinde “Organ veya doku ticareti” kenar başlığı altında, geçerli bir rızaya dayalı olmaksızın kişiden organ alan veya organ ya da doku satın alan, satan veya satılmasına aracılık eden kişiler hakkında cezai yaptırım düzenlenmiştir.

2238 sayılı ve 1979 tarihli Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun (ODASANHK), adından da anlaşılabileceği üzere, münhasıran bu konuyu düzenlemek için yasalaşmış bir metindir. Ayrıca mevzuatımızda bu Kanun’a dayanılarak çıkarılmış bir de Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği² (ODNHY) bulunmaktadır. Ayrıca Hasta Hakları Yönetmeliği’nin³ (HHY) 29. maddesinde de organ ve doku alınmasında aranacak rızaya dair bir düzenlemeye yer verilmiştir.