Türk Medeni Kanunu Işığında Alacak Rehni

The Guide of the Turkish Civil Law in the Light

Hayriye ACIROĞLU

Rehin hakkı hak sahibine rehin konusunu paraya çevirerek satış bedelinden alacağını öncelikle elde etme imkanı sağlayan ayni hak türüdür. Rehin hakkı, bir ayni teminat (güvence) türü olup, rehnin konusu alacaklıya teminat sağlayabilecek paraya çevrilmesi mümkün olan ve devredilebilen alacaklar ve diğer haklar da olabilir. TMK m. 954 ile m.961 hükümlerinde yer verilen düzenleme ve 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nda yer alan düzenleme ile hak rehninin genel çerçevesi çizilmiştir. İşbu makalede, piyasa ekonomisinin gelişmesi ile hak rehinin en önemli uygulama alanı haline gelen alacak haklarının rehni kapsamında inceleme yapılmıştır. Alacak rehninin tanımı, hukuki niteliği, konusu, kuruluşu, alacak rehninin hükümleri, art rehin, mevduat rehni ve alacak rehninin sona ermesi hususlarında inceleme yapılarak makale hazırlanmaya çalışılmıştır.

Taşınır Rehni, Hakların Rehni, Alacak Rehni, Art Rehin, Mevduat Rehni.

The right of pledge is the kind of in-kind which enables the right holder to obtain the first pledge that he / she will take from the sale price by converting the pledge subject into money. The right of pledge is a kind of collateral (security) in kind, and there may be receivables and other rights that can be transferred and transferred to the money that can provide collateral to the creditor. The general framework of the rights pledge is drawn by the regulation provided in the provisions of TCL 954 to 961 and the regulation in the Law on Movable Pledge in Commercial Transactions numbered 6750. In this article, the development of the market economy and the most important application area of the rights pledge has been examined within the scope of pledge of receivables. The definition of legal pledge, legal nature, subject, establishment, provisions of pledge of credit, post pledge, deposit pledge and end of pledge of credit were examined and article was prepared.

Movable Pledge, Pledge of Rights, Pledge of Receivables, Next Pledge, Deposit Pledge.

I. ALACAK REHNİ KAVRAMI

Rehin hakkı, bir ayni teminat (güvence) türüdür. Teminat, alacağın elde edilmesini daha emin bir hale getirmek için alacaklıya tanınan ilave bir hakkı ifade eder. Rehin hakkının hukuksal ve ekonomik açıdan temel işlevi bir alacağın ifasına güvence teşkil etmesidir¹. Rehin hakkı, sınırlı bir ayni hak türüdür; hak sahibine, rehin konusunu paraya çevirme yetkisi sağlar. Rehin hakkı sahibi, rehin konusunu paraya çevirerek satış bedelinden alacağını öncelikle elde etme hakkını elde eder.

Rehin hakkının konusu bir taşınır veya taşınmaz eşya oluşturabileceği gibi, başkasına devredilebilen alacaklar ve diğer haklar (TMK m. 954/I), keza bir işletme bütünü üzerinde de rehin hakkı kurulabilir². Alacağın rehin ile temini her şeyden önce borç ilişkilerinde aranan güven ve istikrarın gerçekleşmesine yarar.

Yalnız maddi şeyler değil, haklar dahi menkul rehninin mevzuu olabilir. Gaye, alacaklıya teminat sağlamak olduğundan, alacağın ödenmemesi halinde alacaklının “merhun hak”kın paraya çevirmesi suretiyle alacağına kavuşması ile de teminat işlevi yerine getirilebilir³. Yalnız rehin mevzuu olacak hakların mali değer arz etmeleri ve başkalarına devredilmeye elverişli bulunmaları şarttır⁴.