Çağımızda Hukuksal Açıdan Para Kavramı

The Concept of Money in the Legal Sense in Our Century

Osman GÜNVER

Hukuksal açıdan para, ödeme aracı olarak kullanılırken hukuksal sonuçları bakımından niteliği önem taşımaktadır. Ekonomik ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak para şekil ve içerik değiştirmiştir. Parayı dolaşıma çıkaran yasal olarak yetkilendirilmiş otoriteler sadece fiziksel olarak madeni ya da kağıt şeklinde değil banka hesaplarında borç ve alacak şeklinde kayıt oluşturarak kayden de parayı dolaşıma çıkarmaktadırlar. Bu uygulama ifa aracı olarak paranın ekonomik bakımdan analizi ile birlikte hukuken de yeniden değerlendirilmesini gerektirmektedir.

Para, Kaydi Para, Hesap Parası, Yasal Para, Para Hukuku, Para Borcunun İfası, Hesaben Ödeme, Kaydi Ödeme, Paranın Ekonomik Analizi, Ödeme Sistemleri, Hukuksal Para Teorileri, Kurumsal Para Teorisi.

Legal aspect of money is important with respect to its legal consequences when it is used as a means of payment. Depending on economic and technological developments, money has changed shape and content. The institutions legally authorized to issue money put money in circulation not only physically either as coins or banknotes, but also in the book-entry form by making debit or credit operations in the bank accounts. This practice requires the money, as a means of performance, to be reevaluated through a legal perspective as well as in an economic analysis.

Money, Scriptural Money, Legal Tender, Monetary Law, Fulfill Monetary Debt, Cashless Payment, Economic Analysis of Money, Payment Systems, Legal Monetary Theory, Institutional Theory of Money.

I. GİRİŞ

Ekonomik temelli bir kavram olan paranın hukukta temel işlevi değişim, mübadele aracı olarak para borcunun ifasını sağlama, ödeme yoluyla borcu kesin olarak sona erdirmedir.

Öğretide genel kabul gören tanıma göre bir para borcunun varlığından söz edebilmek için, borcun konusunu, belirli bir para birimi üzerinden belirli ya da belirlenebilir bir tutar ile ifade edilen soyut mali gücün alacaklıya kazandırılmasının oluşturması gerekir¹ . Bu tanımda para iki anlamı barındırmaktadır. Para değer ölçüsü olma işlevi ile borcun konusunu belirlediği gibi diğer bir açıdan da söz konusu değeri taşıyan araçları ifade etmektedir. Diğer bir deyişle, ikinci anlamda para borcu kavramı ile esasen borcun ifası aşamasını ilgilendiren ve belirli bir ifa biçimi olarak somutlaşan “para” vurgulanmaktadır² .

Para öncelikle, devletin kabulü zorunlu mübadele aracı olarak tanıdığı ve böylece kendisine mecburi tedavül gücü verdiği belirli niteliklere sahip somut sembollere karşılık gelir³ . Paranın maden ya da kağıt şeklinde somut semboller biçimindeki görünümünden farklı olarak diğer bir biçimi ise, kaydi para ya da hesap parası olarak adlandırılan, banka ya da kredi kurumu nezdinde bulunan ve üzerinde hak sahibinin ödeme amacıyla her zaman tasarruf edebildiği hesap aktifi ya da kredi şeklindeki değerlerdir⁴ . Devlet tarafından para niteliğinin tanınmamış olduğu bu para türünün hukuki anlamda para olup olmadığı konusu ise, öğretide tartışmalıdır.