Kıymetli Evrakın Özellikleri

Ahmet SEZER

İnsanların bir arada yaşayabilmeleri için, aralarında bir hukuki düzenlemenin varlığına her zaman ihtiyaç duyulmuştur. İnsanlar arasındaki ilişki, gün geçtikçe gelişmekte ve genişlemektedir. Küçük aile birliklerinden günümüzün büyük menfaat birliklerine kadar, küçük veya büyük çerçevedeki bütün gruplar için, hukuki düzenleme kaçınılmazdır. Yapılacak olan hukuki düzenleme ise toplumun ihtiyaç duyduğu sorunlara cevap verebilmelidir. Toplum halinde yaşayan insanların birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu yaptırımına bağlanan ve müeyyide altına alınan kurallar bütününe hukuk denmektedir. Genel olarak kamu hukuku ve özel hukuk ayrımında, özel hukuk içinde yer alan ve Türk Ticaret Kanunumuzda düzenlenen kıymetli evrak hukukunun özellikleri çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Ticari hayatta, sürati ve güveni sağlamak adına genel düzenlemelerin dışında ticaret kanunumuzda, özel olarak kıymetli evrakla ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Ticari ilişkilerde hakların kolay, çabuk ve güvenli bir şekilde tedavülünü sağlamak için kıymetli evrak hukuku, ticaret kanunumuzda özel olarak düzenlenmiştir.

Kıymetli Evrak, Mündemiç, Dermeyan, Senet, Adi Senet, Tedavül.

Kıymetli Evrakın Düzenlenme Sebepleri

Borçlar Kanunu’ndaki klasik müesseselerinin yetersizliği karşısında kıymetli evrak kurumu ihdas edilmiştir. Hak, senede bağlı olursa alacağın tahsili ve devri daha sağlam temele dayanmış olur. Hakkın senede bağlı olmasının sonucu olarak da borçlu birden fazla ödeme yapmamış olur. Klasik usulde borçlu senedi devredene karşı ileri sürebileceği şahsi defileri devralana karşı da ileri sürebilir. Burada senedi devralanın iyi niyetinin korunması mümkün değildir. Kıymetli evrakta ise, kıymetli evrakın mücerretliği özelliği gereği, şahsi defiler senedi devralana karşı ileri sürülemez. Kıymetli evrakı devralanın iyi niyeti korunur.

Kıymetli Evrak Kavramı

Kıymetli evrak hukuku 29.06.1956 günü kabul edilerek 01.01.1957 tarihinde yürürlüğe giren 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunumuzun üçüncü kitabında altı fasıl olarak düzenlenmiştir. Kıymetli evrak Türk Ticaret Kanunumuzun, üçüncü kitabının dördüncü faslını oluşturan kambiyo senetleri ile ilgili olarak “Birinci Kısım”da düzenlenmiştir. Bu kısımda poliçe hakkında geniş ve ayrıntılı düzenleme yapılmış bono ve çeklere dair hükümlerde ise genelde poliçeye ilişkin hükümlere gönderme yapılmakla yetinilmiştir.¹

Kıymetli evraka ilişkin genel düzenleme Türk Ticaret Kanunumuzun, üçüncü kitabında yapılmış olmakla birlikte bu konudaki bazı kurallar, Ticaret kanunumuzun diğer kitapları yanında, Çek Kanunu, Medeni Kanun, Borçlar Kanunu, İcra ve İflas Kanunu, Damga Vergisi Kanunu, Harçlar Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, Bankalar Kanunu ve 2983 sayılı Kanunda da bulunmaktadır. Türk Ticaret Kanununuzda, kıymetli evraka ilişkin düzenlemeler aşağıdaki gibidir.