Dönüşüm Ekonomilerinde Rekabet Politikalarının ve Hukukunun Önemi

Sevda Yaşar Coşkun

Bu çalışmanın konusu, dönüşüm ekonomilerinde rekabet politikaları ve hukukunun önemidir. Betimleyici bir yöntemle yürütülen çalışmada, ülke ya da sektör sınırlaması yapılmamıştır. Konunun önemi tartışıldıktan sonra, karşılaşılan başlıca engellerin devlet bürokrasisi, rüşvet ve organize suçlar, hukuki altyapı eksikliği, uzman eksikliği, rekabetçi iklim ve kültür eksikliği olduğu belirlenmiştir.

Dönüşüm ekonomilerinde etkili bir rekabet politikası ve rekabet hukuku uygulaması için; rekabet hukukunun aşamalı bir şekilde uygulamaya konulması; rekabet politikalarının diğer ekonomik politikalarla bir bütünlük oluşturacak şekilde uyumlu olması; rekabet hukuku uygulamasının uzmanlaşmış kurumlar ya da mahkemeler tarafından yerine getirilmesi; kurumsal bir altyapının oluşturulması ve piyasa ekonomisi ve rekabetin unsurlarının kamuoyu ile paylaşılması önerilerinde bulunulmuştur.

Dönüşüm Ekonomileri, Rekabet Hukuku, Rekabet Politikaları, Rekabet Otoritesi, Yasal Altyapı.

The subject of this study is to evaluate the importance of competition policies and competition law in transition economies. The study held by a descriptive method and carried out without any restriction of country or sector. After discussing the importance of the subject it is determined that the major obstacles of transition are state bureaucracy, corruption and organized crime, lack of legal infrastructure, lack of specialist and deficiencies of competitive climate and culture.

In transition economies, for an effective competition policy and competition law to be enforced these suggestions are made: an incremental implementation of competition law; integrity and consistency of other economic policies with competition policy; competition law enforcement by specialized agencies or the courts; establishing institutional infrastructure and sharing the market economy and competition elements with the public.

Transition Economies, Competition Law, Competition Policies, Competition Authority, Legal İnfrastructure.

GİRİŞ

Bu çalışmanın amacı, bütüncül bir bakış açısıyla, dönüşüm ekonomileri bağlamında rekabet politikaları ve rekabet hukukunun önemini ortaya koyarak bazı öneriler sunmaktır. Çalışma literatür incelemesine dayalı olarak betimleyici nitelikte tasarlanmıştır. Çalışmada, rekabet politikası ve hukukunun dönüşüm ekonomileri açısından niçin çok önemli olduğunun üzerinde durulacaktır. Daha sonra etkin bir rekabet politikası ve hukukunun uygulanmasında karşılaşılan sorunlar ele alınacaktır. İzleyen bölümde bu sorunların çözüm yollarına dair bir yol haritası çizildikten sonra, son bölümde dönüşüm ekonomilerinde etkin bir rekabet politikasının kurgulanması ve rekabet hukukunun uygulanması bağlamında bazı önerilerde bulunulacaktır.

Rekabet Hukuku alanı “piyasa ekonomisi” mantığı üzerinden şekillendiği için temel dayanak noktasını “iktisat okulları” oluşturmaktadır. Aynı şekilde firma teori ve uygulamaları Rekabet Hukukunun analiz birimlerini oluşturduğu için Stratejik Yönetim alanı ile de bağlantılıdır. Dolayısıyla bir ülkede “Rekabet Hukukunun” işlerliğinin temel belirleyicisi “piyasa ekonomisi” ve “serbest girişim” ortamının varlığıdır.

Rekabet Hukuku ile ilgili güçlü gelenek ve iddiası olan üç ekolden söz edilebilir. Bunlar Chicago, Harvard ve Avusturya ekolleridir. Bunlardan Chicago ekolü piyasa ekonomisinin varlığını devletin piyasadan uzak durmasına bağlamıştır¹. Bu ekol tam rekabet piyasası varsayımından yola çıktığı için² temel öngörüsü piyasada yeterince alıcı ve satıcının bulunduğu; bilgi simetrisinin olduğudur³. Böylesi bir yaklaşım daha baştan devletin piyasa aktörü olduğu planlı ekonomiyi reddetmekte, serbest girişim ve ticaret serbestisi, ürün çeşitliliği olmadan piyasa mekanizmasının işlemeyeceğini iddia etmektedir.⁴