Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Faaliyetini Sona Erdiren Hal: "Uyuşmazlığın Kapsam Dışında Olduğunun Tespiti"

Yalçın BOSTANCI

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu'na göre; arabuluculuk faaliyetini sona erdiren haller: Tarafların anlaşmaya varması, arabuluculuk için daha fazla çaba sarf edilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından tespit edilmesi, taraflardan birinin karşı tarafa veya arabulucuya arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini bildirmesi, tarafların anlaşarak arabuluculuk faaliyetini sona erdirilmesine karar vermeleri, uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığının tespiti ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince uzlaşma kapsamına girmeyen bir suçla ilgili olduğunun tespit edilmesidir. Arabuluculuk faaliyetini sona erdiren bu hallerden uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığının tespiti ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince uzlaşma kapsamına girmeyen bir suçla ilgili olduğunun tespit edilmesi hali, doğrudan arabuluculuğun kapsamı ile ilgili olup arabuluculuk faaliyetinin sınırlarını çizmektedir.

Hukuk uyuşmazlıklarında, uyuşmazlığın arabuluculuk kapsamı dahilinde olup-olmadığının tespiti, bir arabuluculuk faaliyeti için kanaatimizce en önemli aşamadır. Çünkü bu tespit, başlamış bir arabuluculuk faaliyetini sonlandırabileceği gibi kapsam dışında olan başlamamış bir arabuluculuk faaliyetinin de başlamasına engel olacaktır.

Arabuluculuk uygulamasında da önemli olacağı kanaati ile çalışmamızda arabuluculuğun başlama anı, genel olarak arabuluculuğun kapsamı, arabuluculuğa elverişli olmayan uyuşmazlıklar ve uyuşmazlığın CMK uyarınca uzlaşma kapsamına girmemesi konuları incelenmeye çalışılacaktır.

Arabuluculuk, Arabuluculuğun Kapsamı, Uzlaşma.

In accordance with Law No. 6325 on Mediation in Law Disputes, the situations which dissolve the mediation activity are: negotiation of the parties, detection by the mediator that further efforts for mediation are unnecessary, one of the parties informing its withdrawal to the other party or to the mediator, deciding parties’ mutual agreement to terminate the mediation, detection of the inconvenience of the dispute for mediation and the dispute is related with a crime which is not included in the context of conciliation (Victim-offender mediation) in accordance with the Code of Criminal Procedure No. 5271. Out of the situations which dissolve the mediation activity; detection of the inconvenience of the dispute and detecting that the dispute is related with a crime which is not included in the context of conciliation in accordance with the Code of Criminal Procedure No. 5271 are directly related with the scope of mediation and draws the line for mediation activity.

In legal disputes, determining whether the dispute is within the context of mediation or not is the most important stage for a mediation activity in our opinion. Because this detection can not only dissolve a started mediation activity but also can prevent the start of an uninitiated activity.

Considering that it might be important also for mediation applications, starting time of mediation, the context of mediation in general terms, disputes not convenient for mediation and dispute not being included in conciliation in accordance with the Code of Criminal Procedure, shall be studied herewith.

Mediation, The Context of Mediation, Conciliation (Victim-Offender Mediation).

GİRİŞ

Arabuluculuk, uyuşmazlık içine düşmüş olan tarafları, müzakerelerde bulunmak amacıyla bir araya getiren, birbirlerini anlamalarını ve bu suretle kendi çözümlerini kendilerinin üretmelerini sağlamak amacıyla iletişimini kolaylaştıran, bağımsız, tarafsız ve objektif bir konumda bulunan uzmanlık eğitimi almış olan üçüncü kişinin katılımı ile yürütülen bir usuldür¹.

Uyuşmazlıkların mahkeme dışında çözüme kavuşturulması birçok ülkede tartışılan bir konudur. Söz konusu durumun ülkelerin gündemine gelmesinde yargıdaki iş yükünün fazlalığı, yargılama giderlerinin yüksek olması ve yargı sisteminin genel olarak yavaş işlemesi etkili olmuştur. Alternatif çözüm yollarına başvurunun kabul edilmesinde yargıyı ortadan kaldırmak veya yargıya alternatif getirmek düşüncesi değil, uyuşmazlıkların daha kolay ve hızlı çözümü ile toplumdaki barışın sağlanması amaçlanmaktadır².

Alternatif uyuşmazlık çözüm yolları her ülkenin sosyolojik gerçeklerine göre farklılık gösterebilmektedir. Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Fransa ve Macaristan'da arabulucuya başvuru tamamen tarafların iradesine bırakılmış iken; İngiltere, İspanya ve İtalya gibi bazı ülkelerde ise arabulucuya teşvik sistemi vardır³. Almanya’nın bazı eyaletlerinde de belirli bir miktara kadar arabuluculuğa başvuru zorunludur⁴.