İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine Dair Kanun Teklifi Hakkında Kısa Bir Değerlendirme

A Short Discussion of the Legislative Proposal on the Establishment and Duties of the Courts of Human Injuries and Deaths

Nesibe KURT KONCA

Gerek askeri, gerek idari eylem ve işlemlerden kaynaklanan ve gerekse adli yargının görev alanına giren ölüm ve bedensel bütünlüğün bozulmasına ilişkin zararların tazminine ilişkin dava ve işleri görmek üzere görevlendirilen insan zararları mahkemelerinin kuruluşunu, görevlerini ve yargılama usullerini düzenlemek üzere bir kanun teklifi sunulmuştur. Teklifin adı, İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine Dair Kanun Teklifi’dir. Bu çalışmada, öncelikle kanun teklifinin kapsamı değerlendirilecektir. Adli yargı-idari yargı ayrımının benimsendiği yargı örgütümüzde, insan zararları mahkemesinin konumu tartışılacaktır. Özellikle, idarenin eylemlerinden kaynaklanan ölüm ve bedensel bütünlüğün bozulması zararlarına ilişkin tam yargı davalarının, adli yargıda görülmesinin Anayasa’ya uygunluğu üzerinde durulacaktır. Aynı fiilden kaynaklanan ölüm ve/veya bedensel bütünlüğün bozulması zararları ile mal zararlarının farklı mahkemelerde görülmesi, usul ekonomisi ilkesi açısından değerlendirilecektir.

İnsan Zararları, İhtisas Mahkemesi, Yargı Ayrılığı Sistemi, Usul Ekonomisi İlkesi.

A new law has been proposed to establish a new type of court that will deal with all trials/cases and duties related with the compensation for the human injuries and deaths regardless of the cause of the injury or death being military, administrative (state) or judicial. The full name of the proposal is “Legislative Proposal on the Establishment and Duties of the Courts of Human Injuries”. In this study, firstly the scope of the proposed law will be under focus. Then the situation of the proposed court of human injuries in our judiciary system which adopts the separation of the judicial and administrative jurisdictions will be discussed. Specifically, the constitutional appropriateness of the trial of administration/state caused injuries and deaths in the judicial jurisdiction will be evaluated. Potential drawbacks in a situation where the property damage and the human injury caused by the exact same action are being covered in two different courts, one being the court of human injuries while the other may be military, administrative (state) or judicial court, will be discussed in terms of the principle of procedural economy.

Human Injuries and Deaths, special court, System of Judicial Separation, The Principle of Procedural Economy.

I. GİRİŞ

Ölüm ve bedensel zararların tazmini davalarında, yargı ve hukuk birliğini kısmen sağlayabilme amacına yönelik olarak İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine Dair Kanun Teklifi¹ hazırlanmıştır. Teklifle, askeri işlemleri de kapsayacak şekilde, tüm idari işlem, eylem ve diğer sebeplerden kaynaklananlar ile adli yargının görev alanına giren insan zararlarına ilişkin dava ve işleri görmek üzere görevlendirilen insan zararları mahkemelerinin kuruluşu, görevleri ve yargılama usullerinin düzenlenmesini konu alan yeni hükümler sevk edilmektedir.

Ölüm ve bedensel zararlardan doğan davalarda, görevli mahkeme belirlenirken, zararı doğuran fiilin düzenlendiği hukuk alanı yerine, zararın süjesi olan insanın esas alınması², insan zararları mahkemelerini gündeme getirmiştir. Kanun teklifinin temel mantığı, insan zararlarına ilişkin davaların, bir an evvel ve yeknesak bir biçimde çözüme kavuşturulmasıdır. Zarara neden olan fiilin kategorik olarak tâbi olduğu hukuk alanları farklı olsa bile, bu tür davaların aynı mahkeme tarafından görülüp karara bağlanması amaçlanmaktadır.

Kanun teklifi ile esasen adli yargı alanında bir uzmanlık mahkemesi kurulmaktadır. Ancak, bu teklifin kanunlaşması halinde, yargı örgütünde, sadece yeni bir uzmanlık mahkemesi kurulması değişikliği olmayacaktır. Bunun ötesinde adli, idari ve askeri yargı çeşitleri arasında yargı yolu sınırları bağlamında esaslı değişiklikler ortaya çıkacaktır. Çünkü Kanun teklifinin kapsamı “…askeri olanlar da dahil her türlü idari işlem, eylem ve diğer sebeplerden kaynaklananlar ile adli yargının görev alanına giren insan zararlarına ilişkin dava ve işleri görmek üzere görevlendirilen mahkemelere dair hükümler...”dir (İZMKT. m. 1/2). Bu teklif ile kurulması önerilen insan zararları mahkemeleri, adli, idari ve askeri yargıda ayrı ayrı görülen insan zararlarına ilişkin davalara bakmakla görevli olacaktır.