6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Sorumluluk Sebeplerinin Yarışması

According to 6098 Numbered Turkish Code of Obligations Competing of Liability Reasons

Asım KAYA

Sorumluluk sebeplerinin yarışması için sorumluluğun birden çok sebebe dayanması gerekir. Bu sebepler, haksız fiil sorumluluğu, sözleşmesel sorumluluk, sebepsiz zenginleşme olarak değerlendirilir. Sorumluluk sebeplerinin yarışması hali uygulamada sıkça karşılaşılan bir durumdur. Önceleri içtihatlarla geliştirilen bu kurum 6098 sayılı Türk Borçlar Kanun’un 60. maddesinde “Sebeplerin Yarışması” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, bir kişinin sorumluluğu, birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa hâkim, zarar gören aksini istemiş olmadıkça veya kanunda aksi öngörülmedikçe, zarar görene en iyi giderim imkânı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar verir. Bu durumda zamanaşımı da farklı uygulanabilecektir. Sebeplerin yarışması; seçimlik illiyet, yarışan illiyet ve ortak illiyetten farklı kavramlardır.

Sorumluluk, Sebeplerin Yarışması, Kusur sorumluluğu, Kusursuz Sorumluluk, Haksız Fiil Sorumluluğu, Sebepsiz Zenginleşme, Zamanaşımı.

For the competing of liability reasons, the liability must depend on multiple reasons. These reasons are evaluated as tortious liability, contractual liability and unjust enrichment liability. The case of the competing of liability reasons is a frequently encountered condition in practice. Developed with judicial decisions at the beginning, this foundation has been organized under the title of “Contest of Reasons” in Article 60 of 6098 numbered Turkish Code of Obligations. According to this article, if liability of a person can be dependent on multiple reasons, a judge decides according to liability reason that provides best compensation for injured party; unless the injured party demands the contrary or as long as the contrary is not predicted in law. In this circumstance, statute of limitations will be implemented differently. Competing of reasons is a concept different from elective causation, competing causation and common causation.

Liability, Competing of Reasons, Defect Liability, Absolute Liability, Tortious Liability, Unjust Enrichment Liability, Statute of Limitations.

GİRİŞ

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 60. maddede “Sebeplerin yarışması” başlığı altında; “Bir kişinin sorumluluğu, birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa hâkim, zarar gören aksini istemiş olmadıkça veya kanunda aksi öngörülmedikçe, zarar görene en iyi giderim imkânı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar verir” hükmüne yer vermiştir. Bu hüküm 818 sayılı Borçlar Kanunu'nda yer almayan bir hüküm olması nedeniyle, yeni bir hüküm olarak karşımıza çıkmaktadır. Pozitif hukukta, kanun düzeyinde yapılan bu düzenleme yeni olmasına rağmen 818 sayılı Borçlar Kanunu döneminde, doktrin ve mahkemelerin bakış açısı ve uygulamalarıyla geliştirilmiş bir kurumdur. Sebeplerin yarışmasında, bir kişi birden çok sebebe dayanarak sorumlu tutulabilmekte ve bu sebeplerden davacı için en iyi giderim imkanı sağlayan sebep tercih edilerek, uyuşmazlık çözümlenmektedir. Ancak, bunun hakim tarafından uygulanabilmesi için davacının aksini istememiş olması veya kanunda aksinin öngörülmemesi gerekmektedir. Çalışmamızda, sorumluluğun kaynaklarını genel olarak açıkladıktan sonra, sebeplerin yarışmasının ne tür durumlarda ve özellikli olarak bazı hangi olaylarda ortaya çıkabileceğine değinmeye çalışacağız. Ayrıca, sebeplerin yarışması, seçimlik illiyetten, ortak illiyetten ve yarışan illiyetten farklı kavramlardır. Kanunda yer alan bu yeni düzenleme ile hakime bir görev verildiği görülmektedir. Bu da “en iyi giderim imkanını sağlayan” sorumluluk sebebinin tespiti ve bu sebebin davaya uygulanması olarak karşımıza çıkmaktadır.

BİRİNCİ BÖLÜM
 SORUMLULUK HAKKINDA GENEL BİLGİLER

I. SORUMLULUK

Sorumluluk kavramının öncelikle “den sorumluluk” ve “ile sorumluluk” olmak üzere iki ayrı anlamda kullanıldığı görülür. “den sorumluluk”, bir kişinin genel bir hukuk ödevini ihlali (haksız fiil olarak) veya sözleşmeye aykırılık nedeniyle sorumlu olmasını ifade eder ki bu da sözleşmesel sorumluluk olarak karşımıza çıkar. “İle sorumluluk” ise, borcunu yerine getirmeyen borçlunun malvarlığı ile alacaklıya karşı sorumlu olmasıdır. Sorumluluk hukukunun ise üç ayrı anlamda kullanıldığı kabul edilir. Geniş anlamda sorumluluk haksız fiil sorumluluğu ile sözleşmesel sorumluluğu ifade eder. Dar anlamda sorumluluk ise sadece sözleşmesel sorumluluğun dışında kalan sorumluluğu ifade eder. En dar anlamda sorumluluk ise yalnız özel kanunlarla düzenlenen sebep veya tehlike sorumluluğu hallerini ifade eder.¹

II. SORUMLULUĞUN KAYNAKLARI

Kusura dayanan haksız fiil sorumluluğunun öncelikli şartı kusurdur. Kusur olmaz ise bu sorumluluk türüne başvuramayız. Bu sorumluluk türüne doktrinde; “subjektif sorumluluk”, “kusur sorumluluğu”, “kusura dayalı sorumluluk” veya “dar anlamda haksız fiil sorumluluğu” da dendiği görülmektedir.²