İslam-Osmanlı Ceza Hukukunun Batılılaşması

Westernization of Islamic-Ottoman Criminal Law

Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

Bu çalışmada İslam ceza hukukunun genel ilkelerini, seküler Avrupa ceza hukukunun genel ilkeleriyle karşılaştırarak, İslam ceza hukukunun batılılaşmasına ışık tutmak amaçlanmıştır. Çalışmada, maddi anlamda ceza hukuku esas alınmıştır. Ceza hukukunun genel hükümlerinden yola çıkarak İslam ceza hukukunun batılılaşmasının mümkün olup olmadığı, mümkünse bunun nasıl olabileceği sorunsalları tartışılacak ve hem tarihi hem de hukuki açıdan çözümlenmeye çalışılacaktır. İslam ceza hukukuna ilişkin kavram ve hükümler seküler ceza hukukuyla birebir örtüşmemektedir. Bu çakışmanın birebir sağlanamaması nedeniyledir ki, başta Osmanlı olmak üzere 19. yüzyılın İslam devletleri hukuk sistemlerinde Batılılaşma yoluna gitmiştir. Bu bağlamda, Türkiye’de de taraftar bulan, modern ceza hukukuna ilişkin ilkelerin zaten hâlihazırda İslam Ceza Hukukunda bulunduğu savunan görüşlerin Batıya ait kavramları kullanırken tarihsel, felsefi ve siyasi bağlamlarını vefarklılıklarını göz ardı etmektedirler. Osmanlı hukukunun Batılılaşma tecrübesi ise bu farklılıkları somut olarak ortaya çıkartmaktadır.

İslam Devleti, Şeriat, Batılılaşma, Laiklik, Kanunilik İlkesi, Kusur İlkesi, Ceza Sorumluluğu.

In this study examination of westernization of Islamic criminal law is intended by comparing it with modern criminal law. This study is based on substantive criminal law. Possibilities and ways of Westernization of Islamic criminal law is resolved with both historical and legal aspects on the basis of general principles of criminal law. Provisions and concepts of Islamic criminal law don’t coincide exactly with modern criminal law. Due to this conflict, in the late 19th century, Islamic states, especially the Ottoman Empire, chooses westernization in their legal system. In this context, according to one aspect which finds supporters in Turkey, concepts of modern criminal law have been in Islamic Law already before their creation in the West. Thus, those view uses western concepts in theocratic aspect and by doing soignoresmodern criminal law concepts’ historical, philosophical, political context and content. Whereas, Ottoman Westernization experience, reveals these fundamental differences perceptibly.

Islamic State, Sharia Law, Westernization, Secularism, Nulla Poena Sine Lege, Fault Principle, Criminal Responsibility. 

GİRİŞ

İslam Hukuku, Anglosakson İçtihat Hukuku ve Avrupa Kıta Hukuku ile birlikte dünyadaki üç büyük hukuk sisteminden biridir. Bu nedenle, 1935 yılında Amerika Birleşik Devletleri Anayasa Mahkemesi, Peygamber Hz. Muhammed’i insanlık tarihindeki 18 büyük tarihi kanun koyucundan biri olarak saymıştır.¹ İslam Ceza Hukukuysa İslam Hukukunun bir parçasıdır ve İslam dininin korunmasını zorunlu gördüğü hukuki değerlerin (maslahat) korunmasını sağlar.² İslam Ceza Hukukunun dünyadaki diğer hukuk sistemleri gibi, içeriğindeki ceza normlarını belirleme, formüle etme şekilleri ve kendine has özellikleri bulunmaktadır.³

Tüm kendine has yapısı ve uzun geçmişine karşın İslam Ceza Hukukunda bir suç genel teorisi oluşamamış, suçun unsurları münhasıran tek tek suç temelli incelenmiş ve dolayısıyla incelenen müesseseler arasında herhangi bir sistem, ilişki ve ahenk kurulamamıştır.⁴ Bu nedenle bazı İslam ceza hukukçuları ilahi kuralları içeren İslam Ceza Hukukuyla modern ceza hukukunun kaynak ve ortaya çıkışları bağlamındaki farklılıklarının onların birbiriyle kıyas edilmesini önlediğini, birbirleriyle benzeşim göstermediğini belirtmektedir.⁵ Buna karşın, yine aynı düşünürler İslam Hukukunun modern hukukun getirdiği kavramları en başından itibaren içerdiğini ifade edip⁶, tarihsel ve amaçsal farklılıklarına rağmen modern ceza hukuku kavramlarını çalışmalarında kullanmışlardır.

Bu çalışmada da, Türkiye’de de taraftar bulan, Batı Hukukuna ilişkin ilkelerin zaten hâlihazırda İslam Ceza Hukukunda bulunduğunu savunan görüşlerin Batıya ait kavramları kullanırken nasıl tarihsel, felsefi ve siyasi farklılıkları göz ardı ettikleri gösterilmeye çalışılacaktır. Bu açılardan, Osmanlı’nın hangi nedenlerle hukuk düzeninde Batılılaşma ihtiyacı hissettiğinin açıklanması ele alınan konunun sağlamasını yapabilmek için tüm belirginliğiyle, somut ve tarihi bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır.