Türk Hukuk Usulünde İstinaf
Appeal in Turkish Civil Procedure
Emre KIYAK
1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu (HUMK), 5236 sayılı Kanunla getirilen değişiklikle istinaf düzenlemeleriyle tanıştırılmış olsa da, istinaf yolu HUMK yürürlükte iken etkili olma fırsatı bulamamıştı. Şu anda yürürlükte olan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) bu düzenlemeleri ihtiva etmektedir. Fakat hukuk yargılaması, istinaf prosedürünün yürürlükte olduğunu görmek için 20/7/2016 tarihini beklemek zorunda kaldı. Bu çalışma, istinaf yolunun akademik bir perspektiften ele alınmasını amaçlamamakta, bunun yerine hukuk uygulayıcılarına bu kanun yoluyla ilgili genel bir bilgi verilmesine odaklanmaktadır.
Medeni Usul Hukuku, HMK, Kanun Yolu, İstinaf, Bölge Adliye Mahkemeleri.
Although former Civil Procedure Code no. 1086 (HUMK) had been met with the regulations of appeal with the amendment by Law no. 5236, appeal procedure could not find an opportunity to be effective while HUMK was in force. Civil Procedure Code no. 6100 (HMK) which is currently in effect, also embodies these regulations. But civil justice had to wait the date of 20/7/2016 to see the appeal procedure in force. This study does not aim to examine appeal procedure from an academic perspective, it focuses rather on giving a general information about this legal remedy to law practitioners.
Civil Procedure Law, HMK, Legal Remedy, Appeal, Regional Courts of Justice.
Giriş
Mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda (HUMK) 26.9.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle getirilen1 istinaf kanun yolu, bu Kanunun yürürlükte olduğu dönemde uygulanma fırsatı bulamamış idi. Yeterli alt yapının kurulamamış olması sebebiyle mülga Kanun döneminde uygulanamamış olmakla birlikte, kanunkoyucunun istinaf kanun yolunu uygulamaya geçirmeye yönelik ısrarlı tutumu doğrultusunda, 1.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun (HMK) sekizinci kısmının birinci bölümü istinaf kanun yoluna ayrılmıştı. Fakat yeterli alt yapının hâlâ sağlanamamış olması sebebiyle, istinaf kanun yolunun hangi tarihte uygulanmaya başlanacağını öğrenmek için 7.11.2015 tarihli ve 29525 sayılı Resmî Gazetenin yayınlanmasını beklemek gerekti. Nihayetinde bu Resmî Gazetede yayımlanan Adalet Bakanlığı kararnameleri ile (5.6.2007 tarihli ve 26543 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Bölge Adliye Mahkemelerinin Kurulmasına İlişkin Kararla kurulan) İstanbul, Bursa, İzmir, Ankara, Konya, Samsun, Adana, Erzurum ve Diyarbakır bölge adliye mahkemelerine ilaveten Antalya, Gaziantep, Kayseri, Sakarya, Trabzon ve Van bölge adliye mahkemeleri kurulmuş2 ve bölge adliye mahkemelerinin 20.7.2016 tarihinde tüm yurtta göreve başlayacağı duyurulmuştur. Fakat Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun, 1.3.2016 tarihli ve 29640 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 29.2.2016 tarihli ve 53 sayılı Genel Kurul Kararında, ilk etapta göreve başlayacak bölge adliye mahkemesi sayısı yedi ile sınırlandırılmıştır. Bu mahkemeler şunlardır: Antalya Bölge Adliye Mahkemesi, Ankara Bölge Adliye Mahkemesi, Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi, Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi, Samsun Bölge Adliye Mahkemesi. Yine aynı kararda, ilk etapta göreve başlaması kararlaştırılan bu bölge adliye mahkemelerinin yargı çevresi yeniden düzenlenmiştir3.
HMK’nın geçici 3’üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince, bölge adliye mahkemelerinin göreve başlayacağı 20.7.2016 tarihine kadar 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun temyize ilişkin yürürlükteki hükümlerinin uygulanmasına devam olunacaktır. Maddenin ikinci fıkrasının ilk hali, bölge adliye mahkemelerinin göreve başlama tarihinden önce aleyhine temyiz yoluna başvurulmuş olan kararlar hakkında, kesinleşinceye kadar HUMK’un 5236 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 454’üncü madde hükümlerinin uygulanmasına devam olunacağını düzenlemekte iken 1.2.2016 tarihli ve 6723 sayılı Kanunun 34’üncü maddesiyle, düzenlemede yer alan “aleyhine temyiz yoluna başvurulmuş olan” ibaresi “verilen” olarak değiştirilmiş ve bu kararlara ilişkin dosyaların bölge adliye mahkemesine gönderilmeyeceği açıkça belirtilmiştir. Şu halde, ilk derece hukuk mahkemesinin vermiş olduğu bir nihai kararın istinaf kanun yoluna mı yoksa temyiz kanun yoluna mı başvurulacağı noktasında kıstas alınacak husus, söz konusu nihai kararın 20.7.2016 tarihinden önce verilip verilmediğidir. Son olarak HMK’da bölge adliye mahkemelerine görev verilen hallerde, bu mahkemelerin göreve başlama tarihine kadar HUMK’un, bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanacaktır.
İstinaf kanun yoluna ilişkin temel düzenlemeler, yukarıda da belirtildiği üzere HMK’nın sekizinci kısmının birinci bölümünde gösterilmiştir. Bunun dışında bölge adliye mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin temel düzenleme, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun (AMK) olup istinaf yolu ile ilgili diğer önemli düzenleme, Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan ve 6.8.2015 tarihli ve 29437 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Bölge Adliye ve Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıkları İdarî ve Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik (Yönetmelik)tir.
