Anonim Ortaklıkta Tüzel Kişi Yönetim Kurulu Üyesi Adına Tescil Edilen Gerçek Kişinin Hukukî Sorumluluğu

Ali Murat SEVİ

Türk Ticaret Kanunu m. 359 f. 2 hükmü uyarınca bir anonim ortaklığın yönetim kuruluna üye olarak seçilen tüzel kişi, yönetim kurulundaki faaliyetlerini kendi adına tescil edilen gerçek kişi vasıtasıyla gerçekleştirir. Öğretide tüzel kişi yönetim kurulu üyesinin organı niteliği taşıdığı kabul edilen gerçek kişinin, yönetim kurulundaki faaliyetlerinden hukukî sorumluluğunu düzenleyen özel bir kanunî hüküm bulunmamaktadır. Çalışmamızda öncelikle tüzel kişi yönetim kurulu üyesi adına tescil edilen gerçek kişinin söz konusu tüzel kişi ve anonim ortaklık karşısındaki hukukî durumu, ardından da gerçek kişinin yönetim kurulundaki faaliyetleri neticesinde şahsen sorumlu tutulabileceği haller ile bunun hukukî dayanakları incelenmektedir.

Anonim Ortaklık, Yönetim Kurulu, Tüzel Kişinin Yönetim Kurulu Üyeliği, Hukukî Sorumluluk, Tüzel Kişinin Organları.

Pursuant to Article 359 Paragraph 2 of the Turkish Commercial Code, the legal entity which has been elected as a member of the board of directors of a joint stock company, shall perform its activities in the board through the individual who will be registered on behalf of such legal entity. There is no special provision in the Law, which regulates legal liability of such individual that is being acknowledged by the scholars as a corporate organ of the legal entity director, from his/her activities carried out in the board. In our study initially legal status of the individual, who has been registered on behalf of the legal entity director against such legal entity and the joint stock company, subsequently the cases where the individual may be held personally liable as a result of his/her activities in the board, as well as the legal grounds thereof, are being reviewed.

Joint Stock Company, Board of Directors, Board Membership of a Legal Entity, Corporate Organs of a Legal Entity.

I. GİRİŞ

Tüzel kişilerin yönetim kuruluna üyeliği meselesi ve gerçek kişi temsilcinin durumu, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETTK) döneminde öğretide tartışılan bir konuydu. Tartışmalara sorumluluk bakımından yaklaşıldığında, yönetim kurulunda bizzat üye sıfatını taşıyan gerçek kişi temsilcinin, menfaat sahibi tüzel kişinin yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna ilişkin düzenlemelerin kapsamı dışında bırakılması için bir araç olarak görüldüğü vurgulanmaktaydı. Bu çerçevede, mali gücü büyük olan pay sahibi tüzel kişilerin, çoğu kez ücretlerinden başka varlıkları olmayan gerçek kişi temsilcilerinin arkalarına gizlenip sorumluluktan kurtulmalarının ratio legis’e uygun olmadığı dile getirilmiştir¹. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ise tüzel kişilere yönetim kurulu üyesi olabilme imkânını hukuken sağlayarak, menfaat sahibi tüzel kişi pay sahibinin yönetim kurulu üyesi olarak sorumlu tutulabilmesinin yolunu açmıştır². Bununla birlikte gözden kaçırılmaması gerekir ki, TTK m. 359 f. 2 tüzel kişi pay sahiplerinin yönetim kurulu üyesi olarak seçilmeleri şartını getirmemiş, sadece bunun gerçekleşebilmesi için hukuken bir imkân sağlamıştır³. Bu imkânın kullanılıp kullanılmaması ise ilgili pay sahiplerinin takdirine bırakılmıştır.

TTK m. 359 f. 2 ve getirdiği sistem, gerçek menfaat sahibinin tüzel kişi yönetim kurulu üyesi olduğu varsayımı üzerine bina edilmiştir. Bu bakımdan tüzel kişi yönetim kurulu üyesinin anonim ortaklığa ve üçüncü kişilere karşı TTK m. 549 vd. hükümleri uyarınca hukukî sorumluluğu esastır. Bununla birlikte bazı hallerde tüzel kişi yönetim kurulu üyesi adına tescil edilen gerçek kişinin asıl menfaat sahibi olması da ihtimal dâhilindedir. Bu durumda gerçek menfaat sahibi ile sorumluluk zincirinin temin edilebilmesi bakımından, tüzel kişi yönetim kurulu üyesi adına tescil edilen gerçek kişinin, yönetim kurulu üyesi adına yaptığı işlemlerden ötürü kime karşı ve hangi hallerde şahsen sorumlu tutulabileceği ve bu sorumluluğun hukukî dayanaklarının neler olabileceği sorularına verilecek yanıtlar, TTK ile benimsenen yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu sisteminin daha etkin bir biçimde işleyebilmesi bakımından önem kazanmaktadır. Bu yolda yaptığımız çalışmada ilk olarak, tüzel kişi yönetim kurulu üyesi adına tescil edilen gerçek kişinin söz konusu tüzel kişi ve anonim ortaklık karşısındaki hukukî durumu, ardından da gerçek kişinin hukukî sorumluluk halleri ile bunun dayanakları incelenecektir.

Çalışmada kullanacağımız terimler üzerinde de durmamız gerekirse, cümlelerde uzun tekrarlardan kaçınabilmek adına bazı hallerde aşağıda tüzel kişi yönetim kurulu üyesi, kısaca tüzel kişi; tüzel kişi yönetim kurulu üyesi adına tescil edilen gerçek kişi, gerçek kişi; yönetim kurulunda görev yapılan anonim ortaklık ise anonim ortaklık olarak anılabilecektir.