Şûrây-ı Devlet’e Nasıl Çekidüzen Verildi?

Remzi ÖZMEN

Bu köşede, son zamanlarda yürürlüğe konulan mevzuat öncelikli olarak, mevzuatımızda yer alan yanlışları / yanılgıları ele alıyorum. Mevzuat metinlerin ne denli bir “ciddiyet”le hazırlandığının eleştirilmesi bir yana, neden böyle olduğunun düşünülmesi daha önemli sanırım.

İşte buna yardımcı olabileceği düşüncesiyle, şu sıralar ikinci kez okumakta olduğum, İttihat ve Terakki’nin ilk dört kişisinden biri (Mecliste İttihat ve Terakki’nin Grup Başkanı) olan, Said Halim Paşa hükümetinde Şûrây-ı Devlet Reisliği ve Hariciye Nâzırlığı, Talat Paşa hükümetinde Adliye Nâzırlığı, Osmanlı Mebusan Meclisi Reisliği ve Cumhuriyet döneminde de dört dönem milletvekilliği yapan Halil Beyin anılarının¹ “Said Halim Paşa Hükûmeti’ne Şûrâ-yı Devlet Reisi olarak Girdim” başlıklı bölümünü alıntılıyorum:

“… Said Halim Paşa kabinesine 1329 (1913) Şûrâ-yı Devlet Reisi olarak iştirak ettim. Şûrâ-yı Devlet’te mühim bir tasfiye yaptım. İşin sıkı tutumunu gören bazı muhterem ihtiyarlar tekaüdlüklerini istida ederek kendiliklerinden çekildiler. Birkaç azayı da ben değiştirdim. 6000 kuruş olan daire reislerinin maaşlarını 7500 kuruşa çıkardım. Defter-i Hakanî Emini Mahmud Esad Efendi²’yi Tanzimat Dairesine reis yaptım. Adliye Nezareti müsteşarlığından müstafi Sadeddin Bey’i Tanzimat Dairesi azalığına aldım. Maliye’den Haşim Bey’i hem bizim Hukuk’tan hem Paris Hukuk Fakültesi’nden mezun olan diğer Hâşim Bey’le Paris Hukuk Fakültesi’nden doktora diplomasını almış Ali Başhempa’yı aza olarak aldım. Eski valilerden Nazım Bey’i de Mülkiye Dairesi riyasetine getirdim. Tevfik Bey’i Maliye Dairesi riyasetine ipka ettim. Bu suretle gerek ilim, gerek evsaf bakımından Şûrâ-yı Devlet’in hüviyeti çok yükseldi. Saltanat zamanında Şûra-yı Devlet kararlarının Sadrıâzam’ın tasdikile bütün davair-i devlet için hükm-ü câri olurmuş. Bu tasdika da “tasdik-i asâfi” namı verilmiş. Yani Şûrâ-yı Devlet kanunu Fransızların “Justice retenue” dedikleri sisteme dayanırmış.