Mal Sigortalarında Sigorta Ettirenin Sigorta Menfaatinin Bağlantılı Olduğu Malvarlığı Değerinin Sahibindeki Değişimin Sigorta Sözleşmesine Etkisi (6102 Sayılı TTK M.1470)

The Effect of Changes in the Person who Owns the Asset Value Relating Insured Interest of Insurant on Insurance Contract in the Field of Property Insurance (Art. 1470 of Turkish Commercial Code no. 6102)

Mustafa Alper Gümüş

Bu çalışmada 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1470. maddesi yürürlükten kalkan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1303. maddesiyle karşılaştırmalı olarak incelenmiş ve yeni hükmün içerdiği aksaklıklar ortaya konulmuştur. Bu makalede, mal sigortalarında sigorta ettirenin sigorta menfaatinin bağlantılı olduğu malvarlığı değerinin sahibindeki değişim genel olarak açıklanmış ve terminoloji sorununa değinilmiştir. Sonrasında ise bu değişimin sigorta sözleşmesi üzerinde doğurduğu etki öğretideki görüşler de dikkate alınarak incelenmiştir.

Sigorta, Sigorta Menfaati, Sözleşme Devri.

This work analyzes Art. 1470 of Turkish Commercial Code No. 6102 became effective on July 1, 2012 in comparison to repealed Art. 1303 of Turkish Commercial Code No. 6762. On the other hand, it makes legal problems which the new article has brought with visible. This work examines the general aspects of the changes in the person who owns the asset value relating insured interest of insurant on insurance contract in the field of property insurance. Moreover, it deals with the problems arising from terminology used therefore. In the end, the effect of these changes is discussed.

Insurance, Insured Interest, Transfer of Contract.

I. GENEL OLARAK

01.07.2012 tarihinde yürürlükten kalkan 6762 tarihli Türk Ticaret Kanunu (eTTK), mal sigortalarında sigorta menfaatinin bağlantılı olduğu malın (-anlaşılması gerektiği şekliyle- malvarlığı değerinin) malikinin (sahibinin) değişmesinin sigorta ilişkisi üzerindeki etkisini 1303. maddede düzenlemiş ve sigortalı mal üzerindeki malik sıfatının değişimine bir yasal sözleşme devri örneği olarak sigorta ilişkisini kuran sigorta sözleşmesinin devri ve buna bağlı olarak sigorta ettiren sıfatının yeni malike geçmesi sonucunu bağlamıştır. eTTK aynı sonucu deniz sigortaları bakımından eTTK m.1458 ve 1459'da düzenlemişti. 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ise eTTK m.1303 yerine getirilen TTK m.1470 hükmü ile söz konusu yasal sözleşme devri mekanizmasını ortadan kaldırmıştır; yeni kanunla eTTK m.1458 ve 1459 hükümleri de yürürlükten kaldırılmıştır¹. Bu nokta yeni TTK m.1470 madde hükmü, borçlar hukukunun birçok temel ilkesini göz ardı eden, sakat bir düzenleme olup, iş bu incelememizin konusunu oluşturmaktadır.

II. eTTK m.1303 DÜZENLEMESİ

01.07.2012 tarihinde yürürlükten kalkan 6762 tarihli Türk Ticaret Kanunu (eTTK) mal sigortalarına ilişkin özel hükümlerde yer alan ve emredici nitelik taşımayan 1303. maddesinde², "Mukavele müddeti içinde sigorta edilen malın sahibi her hangi bir surette değişmişse, mukavelede aksine hüküm olmadıkça sigortadan doğan hak ve borçlar o malın rizikosu kendisine ait olduğu tarihten itibaren yeni sahibine intikal eder (I). Sigortacı sigorta priminden dolayı evvelki malike müracaat edebilir (II)" içerikli bir kurala yer verilmişti. Buna göre bir mal sigortasında sözleşme süresi sona ermeden sigorta edilen malın mülkiyetinin daha doğrusu malvarlığı değerinin sahipliğinin ister külli halefiyet ister cüz'i halefiyet temelli üçüncü bir kişiye geçmesi halinde, aksi sigorta ettiren ve sigortacı arasında kararlaştırılmadıkça, yeni malik, o mala ilişkin hasarın (rizikonun) kendisine geçtiği tarihten itibaren, sigorta sözleşmesinde "sigorta ettiren" sıfatıyla yeni sözleşme tarafı haline gelir.

eTTK öğretisinde CAN'ın da belirtildiği üzere burada kanun koyucu bir "yasal sözleşme devrine" (üstlenilmesine) varlık vermiştir³. Kanımızca eTTK dönemi öğretisindeki hâkim görüşün⁴ aksine eTTK m.1303 hükmünde bir "teknik anlamıyla (dar anlamda) eşyaya bağlı borca"⁵ yer verildiğinden bahsedilemez⁶. Bu nedenle mal sigortalarında sigorta sözleşmesinin sigorta ettiren tarafının sigortalanan menfaatin bağlantılı olduğu mal üzerindeki malik sıfatına göre belirlendiği ve eşya bağlı borçların temel sonucu olarak yeni malikin mülkiyeti iktisap ettiği andan itibaren içeriğini sona eren bir önceki sigorta sözleşmesinden alan (içerik ayniyeti taşıyan) yasa kaynaklı yeni bir sigorta ilişkisinin meydana geldiği kabul edilemez. eTTK m.1303'e göre söz konusu olan husus, malik (hak sahibi) değişimi ile birlikte varlığını devam ettiren sigorta sözleşmesinin sigorta ettiren tarafında kendiliğinden meydana gelen taraf değişimidir, kısaca yasal sözleşme devridir.