Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Işığında Masumiyet Karinesi

Presumption of Innocence in Consideration of Constitutional Court and ECHR Decisions

Akif YILDIRIM

Birçok ulusal ve uluslararası metinde güvence altına alınan masumiyet karinesi, adil yargılama hakkının özünü oluşturmaktadır. Bu bakımdan Avrupa anılan karine İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) “Adil yargılanma hakkı” kenar başlıklı 6. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlemiştir.

Masumiyet karinesi, sadece hâkim veya mahkeme kararlarıyla değil, kamu gücü kullanan diğer yetkililer tarafından da ihlal edilebilir. Öte yandan, devlet görevlilerinin açıklamaları veya kışkırtmalarına dayanan basın ve yayın organlarındaki yazılar veya bazı küçük düşürücü ifadeler nedeniyle masumiyet karinesinin ihlali söz konusu olabilir.Bu makalede, masumiyet karinesinin anlam ve kapsamı, karinenin ceza süreçleri açısından uygulanışı, kamu görevlilerinin beyan ve basın açıklamalarında kullanmaları gereken dil ile mevzuat açısından durum içtihatlar ışığında ele alınıp incelenecektir.

Masumiyet Karinesi, Basın Açıklamasında Suçlayıcı İfade, Kararlarda Kullanılan Dil, Takip Eden Ceza Süreçleri.

The presumption of innocence which is guaranteed under many national and international legislation constitutes the essence of fair trial right. In this regard, it is arranged under the 2nd paragraph of 6th article of European Convention of Human Rights with side title “Fair Trial Right”.

Presumption of innocence cannot be only violated by judge or court rulings, it can be by other authorities using the public power. On the other hand, due to news or humiliating expressions in media based on the government officials’ declarations or agitations can be subject to violation of presumption of innocence.In this article, the meaning and scope of presumption of innocence, the application of the presumption regarding to penalty process, the language that the government officials should use in their statements and press release and the current situation regarding the legislation will be studied in consideration of percedents.

Presumption of Innocence, Accusing Expression in Press Release, Language Used in Rulings, Following Penalty Process.

I. Masumiyet Karinesinin Anlam ve Kapsamı

Temelleri 1789 Fransız Kişi ve Vatandaş Hakları Bildirgesinde (md.9) bulunan bu ilke, birçok ulusal ve uluslararası metinde¹ güvence altına alınmıştır. Bu ilke adil yargılanma hakkının özünü oluşturmaktadır.

Anayasa’nın 38. maddesinin dördüncü fıkrasında “suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz” şeklinde ifadesini bulan masumiyet karinesi²; Sözleşme’nin 6. maddesinin (2) numaralı fıkrasında ise “Kendisine bir suç isnat edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar suçsuz sayılır.” biçiminde düzenlenmiştir.

Her iki hüküm dikkatle irdelendiğinde, masumiyet karinesinin Anayasa tarafından daha geniş durumları kapsayacak şekilde düzenlendiği görülmektedir. Anayasa, yalnızca bir suç isnadının bulunduğu durumları değil, herhangi bir suç isnadı olmaksızın kamu otoritelerince kişilere “suçlu” muamelesi yapılmasını da düzenlemiştir³. Bu bakımdan, anılan ilke sadece yargı organlarını değil, aynı zamanda kamu gücü kullanan diğer resmi görevli/makamları da bağlamaktadır.