Roma Hukukunda Nişanlanma, Evlenme ve Evliliğin Sona Ermesi

Engagement, Marriage and Termination of Marriage in Roman Law

Elvan SÜTKEN

Roma hukukunda aile (), devletin ilk oluşumu aşamasından başlayarak gerek toplumsal açıdan gerek devletin yönetimiyle ilgili olarak özel önem taşımıştır. Roma’da “dar anlamda aile ()” kavramıyla evlilik kurumu birlikte incelenmiştir. Çalışmamızın konusu, Roma hukukunda nişanlanma, evlenme ve evliliğin sona ermesidir. Çalışmamızda, öncelikle, Roma’da oldukça önem taşıyan, toplumdaki en küçük birlik olan ailenin kurulmasındaki ilk adım olan nişanlanma () anlatılmıştır. Daha sonra başlangıcından sona erme aşamasına kadar evlenme () konusu incelenmiş, dolayısıyla evlenmek için gerekli şartlar, evlenmenin hükümleri, evliliğin sona ermesi, boşanma (), konuları sırasıyla ele alınmıştır.

Roma Hukuku, Nişanlanma, Evlenme, Evliliğin Sona Ermesi, Boşanma.

In Roman Law, the family () had a special importance both in social terms and in relation to the administration of the state, starting from the first formation of the state. In Rome, the concept of “family in the narrow sense ()” and the institution of marriage were examined together. The subject of our study is “Engagement, Marriage and Termination of Marriage in Roman Law”. In our study, first of all, engagement (), which is the first step in the establishment of the smallest union in the society, which is so important in Rome, is explained. Afterwards, the subject of marriage () from the beginning to the end was discussed; therefore, the necessary conditions for marriage at the beginning, the provisions of marriage, termination of the marriage, divorce (), are discussed in order.

Roman Law, Engagement (Betrothal), Marriage, Termination of the Marriage, Divorce.

GİRİŞ

Roma’da aile toplumun temel taşı olması sebebiyle özel öneme sahipti. Roma hukukunda, iki tip aile anlayışı olduğu kaynaklardan anlaşılmaktadır. Bunlar, “dar anlamda aile (familia proprio iure)” ve “geniş anlamda aile (familia communi iure)”dir. Roma hukukçuları “dar anlamda aile” kavramıyla evliliği (matrimonium) birlikte ele almış olduklarından, “Roma Hukukunda Nişanlanma, Evlenme ve Evliliğin Sona Ermesi” başlıklı bu çalışmamızda esasen Roma hukukunda “dar anlamda aile (familia proprio iure)” ele alınmıştır.

Familia kelimesi ile asıl kastedilmek istenen, Roma hukukçularının bazılarına göre, familia proprio iure idi. Çalışmamızın başında familia kavramını ele alırken belirtilmesi gereken diğer bir önemli husus ise Roma hukukunda, aile babası (pater familias) ve onun hâkimiyeti altındaki kişilerin Roma ailesinin (familia’nın) birer ferdi olmasının, geniş anlamdaki ailenin konusunu teşkil etmesidir. Çalışmamızda ancak yeri geldikçe değinilen Roma hukukundaki geniş anlamdaki aile; baba hâkimiyetinde (patria potestas) yer alan tüm aile fertlerinden ve ortak yaşama sahip ev halkından oluşurdu¹.

Doğum, evlat edinme, manus altına girme, ortak atadan gelme gibi hukuksal nedenlerle baba hâkimiyetine² giren kimseler geniş anlamda Roma ailesinin kapsamında yer alırlardı³.