7418 Sayılı Kanunla Sosyal Ağ Sağlayıcılara Getirilen Yükümlülüklerin Alman Ağ Uygulama Yasası Kapsamında Değerlendirilmesi

Evaluation of the Obligations Imposed on Social Network Providers by the Act Number 7418 within the Scope of the German Network Enforcement Act No. 7418 on the Amendment in the Press Act and in Some Other Acts

Damla ERMEYDAN

Bu çalışmada 7418 sayılı Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da sosyal ağlara yönelik olarak yapılan düzenlemeler ayrıntılı olarak incelenmiş, sosyal ağları düzenleyen yakın tarihli bir düzenleme olması nedeniyle Alman Sosyal Ağlarda Yasa Uygulamasının İyileştirmesi Kanunu’na karşılaştırmalı olarak yer verilmiştir. Her iki yasa özellikle sosyal ağlara getirilen yükümlülükler ekseninde karşılaştırmalı olarak ele alınarak, ulusal hukukumuzdaki düzenleme internet ortamında özgürlük güvenlik dengesi bakımından değerlendirilmiştir. Varılan sonuçlar şu şekildedir. Kişilik haklarının ve özel hayatın gizliliğinin ihlali nedeniyle yapılan başvurulara verilebilecek olumsuz cevaba ilişkin açık ve belirli bir düzenleme yapılmamıştır. Sosyal ağ sağlayıcıların rapor hazırlama yükümlülüğünü ne şekilde yerine getireceğine ilişkin hükümler sosyal ağ sağlayıcıların öz denetimlerini tam anlamıyla gerçekleştirmelerini sağlayacak nitelikte değildir. Sosyal ağ sağlayıcının işleyişi ile ilgili olarak talep edilen açıklamaları yapma ve denetime katlanma yükümlülüğüne ilişkin şartları açıklayan bir prosedür bulunmamaktadır. Sözü edilen hususların model Alman kanundaki gibi açık ve belirli normlar ihdas edilerek düzenlenmesi yerinde olacaktır.

Sosyal Ağ, Sosyal Ağ Sağlayıcı, 7418 Sayılı Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Alman Sosyal Ağlarda Yasa Uygulamasının İyileştirmesi Kanunu.

In this study, the regulations regarding social networks in the Act No. 7418 on the Amendments to the Press Act and in Some Other Acts and the Act No. 5651 on the Regulation of Publications Made on the Internet and Combating Crimes Committed through these Publications have been examined in detail, and a recent regulation regulating social networks has been examined in detail. Therefore, the German Law on the Improvement of Law Enforcement on Social Networks is included comparatively. Both laws were discussed comparatively, especially in terms of the obligations imposed on social networks, and the regulation in our national law was evaluated in terms of the balance of freedom and security on the internet environment. The results are as follows. There is no clear and specific regulation regarding the negative response that might be given to applications made due to the violation of personal rights and privacy. The provisions outlining how social network providers will fulfill their obligation to prepare reports are insufficient to ensure that the social network providers to carry out a complete self-control. There is no procedure that explains the conditions regarding the social network provider’s obligation to make requested disclosures and endure control regarding its operation. It would be appropriate to regulate the mentioned issues by establishing clear and specific norms, as in the model German Act.

Social Network, Social Network Provider, Act No. 7418 on the Amendments to the Press Act and in Some Other Acts, Act on Improvement of Law Enforcement on German Social Networks.

Giriş

Çağlar boyunca toplumlar halinde yaşamış insan, sosyal bir varlıktır. İletişim, yani kişiler arasındaki bilgi, haber ve tecrübeye dayalı duygu ve düşünce alışverişi, insanlık için vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Dünyayı daha geniş bir pencereden algılamak ve bunların izdüşümlerini başkalarıyla paylaşmak insanın doğasının bir gereğidir. Sahip olduğumuz sosyo-kültürel miras ise bu durumun bir sonucudur. Başlangıçta sadece aynı mekanda bulunan kişiler arasında gerçekleştirilebilen bilgi alışverişi, günümüzde internet teknolojisi sayesinde mekandan bağımsız olarak ve çok geniş kitlelerin katılımıyla gerçekleştirilebilmektedir.

İnternetin yaşamlarımıza girmesi ve web 2.0 teknolojinin gelişmesi ile kullanıcılar internete içerik yükleme imkanına kavuşmuş, bu durum sosyal etkileşimin ağırlıklı olarak internet ortamına taşınmasını doğurmuştur. İnsanın internet üzerinden sosyalleşmesinde sosyal ağ sağlayıcılar temel ekseni oluşturmaktadır. İstatistikler de bu tespiti doğrulamakta, 8,01 milyar insan nüfusunun 5,16 milyarı internet kullanmakta ve kullanıcılar günde ortalama 2,5 saatlerini sosyal medyada geçirmektedirler.¹ Dolayısıyla günümüzde sosyal ağların yaşantımızdaki yeri yadsınamayacak düzeydedir.

Sosyal ağlar, bireylerin birikim ve tecrübelerini etkin bir şekilde paylaşmasına imkan veren internet ortamlarıdır.² Sosyal ağ sağlayıcılar, bireylerin ortak paylaşımda bulunabilmeleri adına kendi oluşturdukları sözlü, yazılı, görsel içerikleri paylaşabilmelerine imkan veren mecralar olup, sunucuları bu tür paylaşımlara imkan veren platformlardır.³ Söz konusu perspektiften sosyal mecralar, medeniyetin gelişmesine, ifade özgürlüğüne ve demokratik hakların daha etkin biçimde kullanılmasında imkan sağlamaktadırlar. Sosyal ağlar aracılığıyla yapılan paylaşımların bir başka boyutunu ise suç içeren, nefrete, şiddete, ayrımcılığa yol açan içerikler oluşturmaktadır. Günümüzde birçok devlet internet ortamında suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla yürürlüğe koymaya başladığı düzenlemelerin kapsamını giderek genişletmekte, bu bağlamda sosyal ağlar da büyük önem arz etmektedir.

Gün içinde milyonlarca kullanıcının katılım sağlayarak etkileşimde bulunduğu sosyal ağlar, eğlenme, bilgi ve haber paylaşımı, benzer ilgi alanına sahip kişiler arası iletişim sağlama gibi işlevleri yerine getirirken çeşitli olumsuzluklara da neden olabilmektedirler. Özellikle 2016 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri ile Brexit oylaması sonrası, sosyal ağların denetlenmesi önem kazanmış, hem devletler hem de Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşlar bakımından ilişkin düzenlemelerin ihdası hız kazanmıştır.⁴ Bunlara konumuz dahilindeki en yakın örnekler 1 Ocak 2018 tarihinde yürürlüğe giren, Sosyal Ağlarda Yasa Uygulamasının İyileştirmesi Kanunu - Ağ Uygulama Yasası’dır (Gesetz zur Verbesserung der Rechtsdurchsetzung in sozialen Netzwerken-Netzwerkdurchsetzungsgesetz- NetzDG),⁵ ile ulusal hukukumuzda İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’dur.⁶

5651 Sayılı Kanun’da 13 Ekim 2022 tarihli ve 7418 sayılı Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun⁷ ile sosyal ağlara yönelik önemli düzenlemeler yapılmış ve bu sosyal ağ sağlayıcılara pek çok yükümlülük getirilmiştir. Devletin internet ortamında da gerek temel hak ve özgürlüklerin korunmasına gerek ifade özgürlüğünü güvence altına almasına yönelik görevi gereği⁸ Avrupa Birliği regülasyonları dikkate alınarak⁹ hazırlanan 7418 sayılı Kanun, Ağ Uygulama Yasası¹⁰ ile ortak bir alanı yani sosyal ağ sağlayıcıların internet ortamındaki yayınlar nedeniyle sorumluluğu düzenlemektedir. Bu nedenle çalışma kapsamında 7418 sayılı Kanun’la sosyal ağ sağlayıcılara getirilen yükümlülükler Ağ Uygulama Yasası ile karşılaştırmalı olarak sunulacaktır.

I. Tanım, Kapsam ve Sorumluluk Bakımından Sosyal Ağlar

Sosyal Ağ Sağlayıcı kavramı 7253 sayılı Kanun’un 1’inci maddesi ile 5651 sayılı Kanun’a eklenmiş ve sosyal iletişim amacıyla kullanıcıların internet ortamında yazı, görüntü, ses, konum gibi içerikler oluşturmalarına, oluşturulmuş bu içeriklere ulaşmalarına veya başkalarına iletmeye imkan sağlayan gerçek ya da tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır.¹¹ Bu tanımla birlikte, içerik, yer, erişim ve toplu kullanım sağlayıcı biçimindeki internet süjelerine bir yenisi eklenmiş, kullanıcıların sosyal etkileşim amacıyla ürettikleri içerikleri paylaşmalarına ve başka kullanıcılar tarafından paylaşılmış içerikleri görüntülemelerine imkan veren gerçek ve tüzel kişiler de yasa kapsamına alınmıştır. Youtube, Instagram ve X bu tür mecralara örnek gösterilebilir.

Ağ Uygulama Yasasında ise sosyal ağlar, kullanıcıların içerik paylaşmalarını veya bu içeriği genel kullanıcılara sunabilmelerini sağlamak için hazırlanmış internet platformlarını, kâr etmek amacıyla işleten telemedya hizmet sağlayıcıları olarak tanımlanmıştır.¹² Görüleceği üzere her iki kanunda da sosyal ağ sağlayıcılar benzer şekilde yani kullanıcıların ürettikleri içerikleri paylaşmalarına imkan veren internet ortamlarının sahipleri olarak tanımlanmıştır.

Sosyal ağ sağlayıcı denildiğinde Facebook, X, Reddit gibi çok kullanılan ağlar akla gelse de vermiş oldukları hizmetler, abone sayıları, etkileşim kapasiteleri bakımından sosyal ağlar farklılık arz etmekte, internet ortamında birçok farklı türde sosyal ağ sağlayıcı bulunmaktadır.¹³ Dolayısıyla sosyal ağların, etkileşim konularına, etkileşim kapasitelerine, abone sayılarına ya da hizmet koşullarına göre farklı sınıflandırmalara tabi tutularak isimlendirilmesi mümkündür. Kullanıcılarının günlük erişim sayısı milyonları bulan bir sosyal ağ sağlayıcı ile örneğin kaligrafi ya da bahçe bakımı gibi hobileri etrafında bir araya gelen sınırlı sayıda aboneye sahip bir sosyal ağ sağlayıcının etkileşim kapasitesi birbirinden çok farklı olmaktadır.

İnternet ortamında yapılan yayınlara ilişkin 5651 sayılı Kanun Türkiye’den erişim sağlanabilen tüm sosyal ağları kapsamına dahil etmiştir. Buna göre Kanun’un Ek-4’üncü maddesinde, sosyal ağ sağlayıcılar kaynaklarına ve günlük etkileşim kapasitelerine göre sosyal ağ sağlayıcılar, Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılar, Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılar, Türkiye’den günlük erişimi on milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcılar şeklinde tasnif edilmiştir. Anılan madde kapsamında, sosyal ağ sağlayıcı türüne göre ek yükümlülüklere sahip olmaktadır. Bu yükümlülükleri sosyal ağ türlerine göre tek tek incelememiz yerinde olacaktır.