6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Geçici 7. Maddesine Göre Ek Tasfiye ve Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı

Additional Liquidation According to the Provisional Article 7 of the Turkish Commercial Code No.6102 and the Annulment Decision of the Constitutional Court

Burçak TATLI

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun geçici 7. maddesi, münfesih olmasına veya sayılmasına rağmen tasfiye edilmeyen ve ticaret sicili kayıtlarında var olmaya devam eden anonim ve limited şirketlerin ve ayrıca kooperatiflerin tasfiye ve sicilden silinme işlemlerine yönelik olarak oluşturulmuş bir hükümdür. Anonim ve limited şirketlerin tasfiye, sicilden terkin ve ek tasfiye işlemlerini düzenleyen hükümlerinden farklı olarak geçici 7. madde, daha hızlı şekilde sürecin tamamlanması ve söz konusu şirketlerin sicilden silinmesini hedeflemektedir. Zira geçici 7. madde kapsamındaki şirketler hâlihazırda münfesih hale gelmiş ancak tüzel kişilikleri mevcut olan şirketlerdir. Ayrıca, geçici 7. maddenin on beşinci fıkrasında, menfaat sahiplerinin, haklı sebeplere dayanarak silme tarihinden itibaren beş yıl içerisinde mahkemeye başvurmak suretiyle, söz konusu şirketlerle ilgili olarak ek tasfiye talebinde bulunabilecekleri düzenlenmiş idi. Fakat geçici 7. maddenin on beşinci fıkrasına ilişkin olarak ilk derece mahkemeleri tarafından Anayasa Mahkemesi’ne iptal talebiyle başvurulmuş ve Anayasa Mahkemesi verdiği karar ile geçici 7. maddenin on beşinci fıkrasının beşinci cümlesinde yer alan beş yıllık hak düşürücü süreyi iptal etmiştir. Makalede, Türk Ticaret Kanunu’nun geçici 7. madde hükmü, Anayasa Mahkemesi kararı ve kararın hukuki sonuçları tartışılacaktır.

Anonim Şirket, Limited Şirket, Ek Tasfiye, Anayasa Mahkemesi, İptal Kararı.

Provisional Article 7 of the Turkish Commercial Code No.6102 has been established as a legal provision designed to facilitate the liquidation and deregistration of joint-stock, limited liability companies, and co-operatives that, despite being terminated or considered as terminated, persist in trade registry records. Unlike the regulations governing the liquidation, deregistration, and supplementary liquidation of joint-stock and limited liability companies, Provisional Article 7 is specifically crafted to expedite the process and swiftly remove these companies from the trade registry. This expedited approach is warranted due to the fact that the entities falling under the Provisional Article 7 have already ceased operations but continue to possess legal personality. Moreover, the fifteenth paragraph of Provisional Article 7 had introduced a provision allowing shareholders to request the additional liquidation of these companies by petitioning the court within a five-year timeframe from the date of removal, provided they present substantiated justifications. Yet, concerning this specific aspect of the fifteenth paragraph of Provisional Article 7, a court of first instance has sought the intervention of the Constitutional Court for annulment. Consequently, the Constitutional Court has ruled to eliminate the five-year prescription period specified in the fifth sentence of the fifteenth paragraph of Provisional Article 7. In this article, Provisional Article 7 of the Turkish Commercial Code, the Constitutional Court’s decision, and the ensuing legal implications of this significant ruling shall be discussed.

Joint-Stock Company, Limited Liability Company, Additional Liquidation, Constitutional Court, Annulment Decision.

Giriş

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun¹ (TTK) geçici 7. maddesi, münfesih² olmasına veya sayılmasına rağmen ticaret sicili kayıtlarından silinmemiş olan anonim ve limited şirketler ve ayrıca kooperatifler³ için oluşturulmuş bir hükümdür.⁴ Faaliyetleri devam etmeyen,⁵ sona ermiş ancak tüzel kişilikleri terkin edilmemiş ‘kabuk’ şirketlerin⁶ hukuki âlemde de ortadan kalkması için geçici 7. madde düzenlenmiştir. Söz konusu şirketler tasfiye işlemleri tamamlanmadığı için ticaret sicilinden terkin edilmemiş ve tüzel kişiliklerini kaybetmemiş şirketlerdir. TTK’nın geçici 7. madde hükmü yanında, ayrıca hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve esasların tespit edilmesi amacıyla, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından, Münfesih Olmasına veya Sayılmasına Rağmen Tasfiye Edilmemiş Anonim ve Limited Şirketler ile Kooperatiflerin Tasfiyelerine ve Ticaret Sicili Kayıtlarının Silinmesine İlişkin Tebliğ (Tebliğ)⁷ oluşturulmuştur.

TTK’nın geçici 7. maddesi, şirketler hukuku temelinde, şirketlerin sona ermesi, tasfiyesi ve ek tasfiye işlemleri ile ilgili bir hükümdür. Zira söz konusu madde esasında, şirketlerin belirli durumlarda sona ermesi halinde uygulanacak tasfiye işlemlerini ve ek tasfiye sürecini düzenlemektedir. Bu nedenle, geçici 7. madde, sermaye şirketlerinin sona ermesi, tasfiyesi ve ek tasfiyesiyle ilgili TTK hükümleriyle ilişkilendirilerek incelenebilir. Öyle ki, Anayasa Mahkemesi genel hükümlere atıf yapmak suretiyle kararını oluşturmuştur.

Anonim ve limited şirketlerin sona erme nedenleri, TTK’nın 529 vd. hükümlerinde, ayrıca 636. madde hükümlerinde düzenlenmiştir.⁸ TTK m.529’a göre, anonim şirketler, genel olarak, esas sözleşmede öngörülen sürenin sona ermesiyle, işletme konusunun gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkânsız hale gelmesiyle, esas sözleşmede öngörülen herhangi bir sona erme sebebinin gerçekleşmesiyle,⁹ genel kurul kararıyla, şirketin iflasıyla ve kanunda öngörülen diğer hallerde¹⁰ sona ermektedir.¹¹ Kanun koyucu ayrıca özel sona erme sebepleri olarak organların eksikliği ve haklı nedenle fesih hallerini öngörmektedir (m.530, 531).¹² TTK m.636 ise limited şirketlerin sona ermesini hükme bağlamaktadır. İlgili maddeye göre limited şirketler, şirket sözleşmesinde öngörülen sona erme nedenlerinin birinin gerçekleşmesi, genel kurul kararı, iflasın açılması, kanunda öngörülen diğer hallerin gerçekleşmesi, organ eksikliği veya genel kurulun toplanamaması ve haklı nedenle fesih davası neticesinde sona erebilir.¹³ TTK’nın geçici 7. maddesi, Kanun’un 529-531 ve 636. maddeleri kapsamında veya bunların dışında ortaya çıkan sebeplerle münfesih olmuş veya münfesih sayılan şirketlere ilişkin olarak düzenlenmiştir.

Şirketlerin tasfiyesine ilişkin hükümler,¹⁴ anonim şirketler için Kanun’un 536 ila 546. maddelerinde;¹⁵ limited şirketler için ise 643. maddesinde yer bulmaktadır. Ancak, limited şirketler açısından da Kanun’un 536 ila 546. maddeleri uygulanmaktadır, zira Kanun’un 643. maddesinde açıkça, tasfiye usulü ile tasfiyede şirket organlarının yetkileri hakkında anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanır denilmektedir. TTK geçici 7. madde ise bahsi geçen TTK hükümlerinden farklı tasfiye işlemleri öngörmektedir; çünkü bu noktada kanun koyucunun amacı, faaliyetleri sona ermiş şirketlerin hızlı bir şekilde tasfiyelerini tamamlamak ve tüzel kişiliklerinin sona ermesini sağlamaktır. Ek tasfiye ise TTK’nın 547. maddesinde düzenlenmiştir.¹⁶ İlgili hüküm, limited şirketler için de uygulanmaktadır.¹⁷ Ek tasfiyenin amacı, tasfiye işlemleri eksik yürütülen ve bu şekilde ticaret sicilinden kaydı silinen şirketin, yeniden sicile kaydedilmesi; böylece eksik kalan işlemlerin tamamlanmasının sağlanmasıdır.¹⁸ Kanun koyucu, TTK’nın geçici 7. maddesinin uygulanacağı anonim ve limited şirketler için de ek tasfiye sürecini öngörmüştür. Makalenin ana konusunu oluşturan hükmün on beşinci fıkrasına göre, münfesih olup da ticaret sicilinden silinen şirketlerin alacaklıları ile hukuki menfaatleri bulunanlar haklı sebeplerle mahkemeye başvurarak şirketin ek tasfiyesini talep edebilirler.

22/6/2023 tarihli, 2023/33 E., 2023/117 K. sayılı Anayasa Mahkemesi kararıyla, geçici 7. maddenin on beşinci fıkrasının son cümlesinde yer alan ve ek tasfiye talebini beş yıl ile sınırlandıran ifade iptal edilmiştir. Makalede, Anayasa Mahkemesi’nin vermiş olduğu bu kararın sonuçları ve özellikle sicilden silinmiş ve uyuşmazlıkları mahkemeye taşınmış olan anonim ve limited şirketler üzerindeki etkisi incelenecektir. Bu temelde, makalede sırasıyla, TTK’nın geçici 7. maddesi anlatılacak; sonrasında Anayasa Mahkemesi kararı ve bu kararın sonuçları değerlendirilecektir.

I. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Geçici 7. Maddesi

Geçici 7. maddenin birinci fıkrasında, hangi şirketlerin hüküm kapsamında ele alınacakları tespit edilmiş ve ilgili şirketlerin geçici 7. maddede belirtilen tasfiye usullerine göre tasfiye edilecekleri hükme bağlanmıştır (Tebliğ m.1). Başka bir ifadeyle, fıkrada belirtilen koşulları taşıyan sermaye şirketleri, ilgili Kanunlardaki tasfiye usullerine¹⁹ uyulmaksızın, geçici 7. madde uyarınca tasfiye edilecek²⁰ ve ticaret sicilinden kayıtları silinecektir.

Söz konusu maddenin birinci fıkrasında, beş bent halinde kapsam dâhilindeki şirketler sayılmıştır. Buna göre, 1.7.2015 tarihine kadar aşağıdaki durumları tespit edilen ya da bildirilen şirketler, geçici 7. madde düzenlemesi dikkate alınarak tasfiye edilecektir (Tebliğ m.5):²¹

a. 24/6/1995 tarihli ve 559 sayılı Türk Ticaret Kanununun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname gereğince, sermayelerini anılan Kanun Hükmünde Kararname ile öngörülen tutarlara çıkarmamış anonim şirketler ile limited şirketler.²²

b. Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce veya 1/7/2015 tarihine kadar münfesih olan anonim ve limited şirketler.²³

c. Kooperatifler Kanunu hükümlerine göre herhangi bir nedenle dağılmış olan kooperatifler.

d. Sebebi ne olursa olsun aralıksız son beş yıla ait olağan genel kurul toplantıları yapılamayan anonim şirketler ile kooperatifler.²⁴

e. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce tasfiye işlemlerine başlanılmış ancak genel kurulun toplanamaması nedeniyle ara bilançoları veya son ve kati bilançosu genel kurula tevdi edilemediği için ticaret sicilinden terkin işlemi yapılamayan şirket ve kooperatifler.