Suç veya Doğal Afet Mağduru Çocukların Kişisel Verilerinin Haber Amaçlı Medyada Kullanımının Sonuçları ve Değerlendirilmesi

The Results and Evaluation of the Use of Personal Data of Children Victims of Crime or Natural Disaster in the News

Merve ÇETİNER

Çocuğun sağlıklı bir birey olarak yetişmesi bedensel, zihinsel ve ahlakî gelişimine yönelik eğitime ek olarak kendisini koruyan hukuk kurallarına bağlıdır. İhtiyaçlarının karşılanması ve haklarının korunması için başkalarına muhtaç olan çocuğun, bu özel ihtiyaçlarına uygun hukuk kurallarıyla özel olarak korunması gereklidir. Gelişen teknolojinin bir sonucu olarak haber yapma ve paylaşma yöntemlerinin hızlanması, haberlerde yer alan çocukların bu alandaki kişilik hakları ihlallerini artırmıştır. Çalışmada öncelikle konuya dair temel kavramlar, ardından çocukların kişisel verilerinin haber amaçlı medyada kullanımının sonuçları açıklanmaktadır. Çocuklar bakımından bu alandaki hak ihlali örneklerine, hukuka uygunluk sebeplerine ve farklı mevzuatlardaki çocukların kişisel verilerini ve haber amaçlı medyada yer almalarının olumsuz sonuçlarından korumayı amaçlayan düzenlemelere yer verilmiştir.Çalışmanın amaçları, medyada çocuk hakkı ihlallerine dikkat çekmek ve yasal düzenlemeler doğrultusunda haber amaçlı medyada yer alan çocukların kişilik haklarının daha etkin korunmasına yönelik önerilerde bulunmaktır.

Çocuğun Kişilik Hakları, Çocuğun Kişisel Verileri, Kişisel Verilerin Korunması, KVKK, Medya, Haber, Basın Özgürlüğü.

The child development as a healthy person, depends on the rules of law that protect them, in addition to education for his physical, mental and moral. Children depend on others to meet their basic needs and protect their basic rights. For this reason, the child must be specially protected by the rules of law appropriate to these special needs. The acceleration of news reporting and sharing methods, as a result of developing technology, has increased the violations of the personal rights of children in the news. The study first explains the basic concepts of the subject and then the consequences of using children’s personal data in the media for news purposes. Examples of rights violations in this field in terms of children, reasons for compliance with the law, and regulations aimed at protecting children’s personal data from the negative consequences of their involvement in news media in different legislation are included.Purposes of the article is to draw attention to the violations of children’s rights in the media with some current examples and to make suggestions for more effective protection of the personality rights of children in the news media in line with legal regulations.

Personality Rights of the Child, Personal Data of the Child, Protection of Personal Data, KVKK, Media, News, Freedom of the Press.

Giriş

Suç veya doğal afet mağduru bir çocuğun yaşı, gelişim durumu, yaşamış olduğu olayın korkusu ve şoku gibi nedenlerle, kişisel verilerinin medyada haber amaçlı yer almasının sonuçlarını öngöremeyecek olması, haklarını ve bu hakları nasıl kullanılacağını bilemeyeceği gözetildiğinde, çocukların bu alanda özel bir koruma ihtiyacı içinde oldukları açıktır. Çalışmanın konusunu, suç ya da bir doğal afet mağduru çocuğun başta fotoğraf, isim gibi bilgileri olmak üzere tanınmasına hizmet eden kişisel verilerinin dijital, yazılı ya da görsel medyada haber amaçlı kullanılmasının hukuki açıdan değerlendirilmesi oluşturmaktadır.

I. Temel Kavramlar

Kişisel veri, öğretide; “bireyin kişisel, ailevi, mesleki her türlü ayırt edici özelliklerini ve niteliklerini göstermeye yarayan her türlü bilgi”¹ olarak tanımlanmaktadır. Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü’nde kişisel veri; “tanımlanabilen bir kişiye ait herhangi bir bilgi”,² KVKK’da ise; “kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgi” şeklinde tanımlanmıştır. Bir verinin kişisel olup olmadığı Avrupa Komisyonunca örneklerle açıklanmış, buna göre ad-soyad, ev adresi, konum yanında bir gerçek kişiyi tanımlayan veriler bu kapsamda sayılmıştır.³

Çocukların kişisel verileri de yetişkinlerin kişisel verilerinden farklı değerlendirilmemektedir. Çocuğun yaşı, adı ve soyadı, doğum tarihi, fotoğrafları, ikametgahı gibi çocuğa ilişkin ve onu başkalarından ayıran ve niteleyen her türlü bilgi çocuğun kişisel verisidir.⁴ Çocuk verileri açısından fark, çocukların çoğunun özellikle küçük yaşlarda fotoğraflarının, videolarının ya da isimlerinin kişisel verileri olduğu ve bu verilerin işlenmesi konusunda bilgi sahibi olmamasıdır.⁵

Kişisel verilerin hukuki niteliği konusunda, özel hayatın gizliliğinin bir alt başlığı mı yoksa ayrı bir kavram mı olduğu konusunda farklı görüşler bulunsa da gelişen teknoloji ve veri koruma mevzuatı neticesinde kişisel verilerin (yaşam, vücut bütünlüğü, sağlık, özgürlük, şeref ve haysiyet, ehliyetler, ad, resim, ses ve özel hayat gibi tüm değerleri kapsayan) kişilik hakkının bir parçası olduğu görüşü hâkim olmuştur.⁶ Kişisel verilerin hukuki niteliğinin kişilik hakkı olduğunun kabulünün, çocukların da verilerinin korunma çerçevesi genişlettiği kabul edilmektedir.⁷ Dolayısıyla çocuklar da kişisel verilerinin işlenmesi veya üçüncü kişilerle paylaşılması bu değerlere yönelik saldırı niteliğinde ise hem kişisel verilerin korunması hem de kişilik hakkının korunması talep edilebileceklerdir.⁸

Kişisel veri üzerinde gerçekleştirilen her türlü faaliyet veri işleme olarak tanımlanmaktadır. KVKK’nın 3. maddesinin e bendinde; kişisel verilerin işlenmesi; “Kişisel verilerin tamamen veya kısmen otomatik olan ya da herhangi bir veri kayıt sisteminin parçası olmak kaydıyla otomatik olmayan yollarla elde edilmesi, kaydedilmesi, depolanması, muhafaza edilmesi, değiştirilmesi, yeniden düzenlenmesi, açıklanması, aktarılması, devralınması, elde edilebilir hâle getirilmesi, sınıflandırılması ya da kullanılmasının engellenmesi gibi veriler üzerinde gerçekleştirilen her türlü işlem”⁹ olarak tanımlanmıştır. Ancak Kanun’da sayılan bu işlem türlerinin sınırlı olmadığı ifade edilmektedir.¹⁰ GVKT’de ise veri işleme faaliyeti “otomatik yöntemlerle olsun veya olmasın, kişisel veri veya kişisel veri setleri üzerinde gerçekleştirilen toplama, kaydetme, düzenleme, yapılandırma, saklama, uyarlama veya değiştirme, elde etme, danışma, kullanma, iletim yoluyla açıklama, yayma veya kullanıma sunma, uyumlaştırma ya da birleştirme, kısıtlama, silme veya imha gibi herhangi bir işlem veya işlem dizisi”¹¹ olarak tanımlanmıştır. Ulusal ve uluslararası düzenlemeler çerçevesinde çocukların resim, isim, görüntü, ikametgâh gibi bilgilerinin haber amaçlı medyada sunumunun kişisel verilerin işlenmesi anlamına geleceği anlaşılmaktadır.