Halka Açık Anonim Şirketlerde Ayrılma Hakkının Kullanılabileceği Payların Belirlenmesi

Determination of the Shares on which Appraisal Right Might be Exercised in Public Joint-Stock Companies

Begüm ÇİZEL

Anonim şirketler hukukunda ayrılma hakkı en genel tanımla, önemli nitelikteki kararlara olumsuz oy kullanan ve gerekli diğer şartları sağlayan pay sahiplerinin, paylarını şirkete satarak şirketten ayrılmasını sağlayan bir haktır. Anonim şirket, genel kurul tarihinden itibaren en geç altı iş günü içerisinde gerekli ön şartları sağlayan ve talep eden pay sahiplerine bu hakkı kullandırır. Pay sahibi tarafından hakkın şirkete karşı ileri sürülmesi gereken süre on iş günü olup, hakkın kapsamına bu sürede iktisap edilecek yeni payların dahil olup olmadığı hususu öğretide tartışmalara neden olmuştu. Ayrılma hakkının hangi paylar bakımından kullanılabileceği sorunu Şubat 2020’de 6362 Sy. Sermaye Piyasası Kanunu’nda yapılan değişiklik sonrası Haziran 2020’de Sermaye Piyasası Kurul’u tarafından çıkarılan yönetmelikte detaylıca düzenlenerek çözüme kavuşturulmuştur. Nitekim bu çalışmamızda bu soruna yönelik getirilen çözüm önerilerinin irdelenmesi sonrasında, Kurul tarafından çıkartılan yönetmelikte sorunun çözümleniş biçimi ve yeni uygulamanın nasıl olacağı ele alınmıştır.

Anonim Şirket, Halka Açık, Pay Sahipliği, Ayrılma Hakkı, Önemli İşlemler.

In the legal framework of joint-stock companies, the right of appraisal is a prerogative that allows shareholders who cast dissenting votes on significant resolutions and meet the requisite other conditions to sell their shares to the company. A joint-stock company provides the right of appraisal to shareholders who meet the required conditions and express their desire to exercise this right within six business days from the date of the general assembly. The right, which the shareholder must exercise within a ten business-day period, has led to scholarly discussions about its applicability to newly acquired shares during that specific timeframe. The issue of which shares the appraisal right can be exercised on was comprehensively regulated and resolved in the regulation issued by the Capital Markets Board of Turkey in June 2020, following the legislative amendment made in February 2020. Indeed, in this study, after examining the proposed solutions brought forth for this issue, the manner of resolving the problem and the implementation of the new practice have been discussed within the regulation issued by the Board.

Joint-Stock Company, Publicly Traded, Shareholding, Appraisal Right, Significant Transactions.

I. Genel Olarak

Anonim şirketler hukukunda ayrılma hakkı kısaca, önemli nitelikteki kararlara muhalif kalan pay sahiplerinin paylarını şirkete satarak şirketten ayrılması olarak tanımlanabilir.¹ Bu hak, pay sahiplerinin şirketin feshine yol açmadan şirketle bağını kesmesini sağlamaktadır.² Öğretide hakkın amacının³ şirketin kontrolünü elinde bulundurmayan pay sahiplerinin korunması olduğu ifade edilmektedir.⁴ Belirtmek gerekir ki ayrılma hakkı, şirket hakkında alınacak önemli nitelikte bir karara karşı genel kurul toplantısında gerekli muhalefet şartlarını yerine getiren ve söz konusu kararın alınması halinde şirketten ayrılma iradesini ortaya koyan pay sahiplerinin faydalanacağı bir haktır. Bir diğer deyiş ile alınan karara katılmayan ve alınan karar nedeniyle şirkette pay sahipliği sıfatını devam ettirmek istemeyen pay sahiplerine tanınmış olan bu hakkın kullanımı mutlak surette genel kurul toplantısı esnasında ayrılma iradesinin ortaya koyulması şartına tabi kılınmıştır. Zira böylece karara karşı muhalefet şartlarını yerine getiren pay sahiplerinin ayrılma iradesini ortaya koyduğu anlaşılır durumda olacak, ayrılma hakkını kullanabilecek kişiler ve ödenecek pay bedellerinin şirket tarafından öngörülebilirliği sağlanacaktır.

Ayrılma hakkı mevzuatta hem 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu⁵ (“TTK”) hem de 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu⁶ (“SerPK”) kapsamında düzenleme alanı bulmuş olup, TTK md. 141 ve 202/2, SerPK md. 24 bu hakkı düzenleyen kuralları içermektedir.

Ayrılma hakkını iki temel başlık altında incelediğimizde; karşımıza ilk olarak yalnızca pay sahibi olmanın yeterli olduğu ayrılma hakkı kapsamında TTK md. 141, ikinci olarak pay sahibinin genel kurula katılıp, karşı oy kullanıp, muhalefet şerhini tutanağa geçirmesi gereken ayrılma hakkı kapsamında TTK md. 202/2 ve SerPK md. 24 hükümleri çıkmaktadır.

TTK md. 141’de “Ayrılma akçesi” başlığı ile düzenleme alanı bulan ayrılma hakkı, şirketin birleşme kararı alması neticesinde pay sahiplerine paylarını şirkete satma imkânı tanır. Bu madde kapsamında kullanılacak ayrılma hakkı için pay sahiplerinin birleşme kararı alınacak genel kurul toplantısına katılımı aranmaz. Hatta pay sahipleri toplantıya katılıp olumlu oy dahi kullansa, TTK md. 141 kapsamında ayrılma akçesi talep edebilir. Dolayısıyla bu madde kapsamında kullanılacak ayrılma hakkı bakımından yalnızca pay sahibi olma şartının sağlanması yeterlidir.⁷

TTK md. 202/2’de “Hâkimiyetin hukuka aykırı kullanılması” başlığı ile düzenlenen ayrılma hakkı ise hakimiyetin kullanması suretiyle bağlı şirket hakkında haklı nedene dayanmayan birleşme, bölünme, tür değiştirme, fesih, menkul kıymet çıkarma ve önemli esas sözleşme değişiklikleri yapılması hali konu almaktadır. Bu hususlara ilişkin genel kurul kararına olumsuz oy veren ve muhalefet şerhini toplantı tutanağına işleten veya yönetim kurulunun açıklanan minvaldeki kararlarına yazılı olarak itirazda bulunan pay sahipleri mahkemeden, hakim teşebbüsün paylarını satın almasını veya uğradığı zararlarının tazmin edilmesini isteyebilirler. Bu madde kapsamında düzenlenen ayrılma hakkı, pay sahibi tarafından tek taraflı irade beyanı ile kullanılabilecek nitelikte olmayıp, dava yoluyla kullanılabilecek bir hak olarak düzenlenmiştir.⁸ Dolayısıyla pay sahibinin paylarını şirkete satabilmesi için mahkemenin söz konusu payların satımı ve pay sahibinin ortaklıktan ayrılması hususunda bir karar vermesi gerekir.

Nihayet SerPK md. 24’te “Ayrılma hakkı” başlığı ile düzenlenen ayrılma hakkının kullanılabilmesi de TTK md. 202/2’de olduğu gibi pay sahibinin genel kurula katılıp, karşı oy kullanıp, muhalefet şerhini tutanağa geçirmesini gerektirir. Bu madde kapsamında, pay sahibinin gerekli şartları yerine getirmesi akabinde tek taraflı bir irade beyanı ile ayrılma hakkını kullanması mümkündür. Belirtmek gerekir ki, oydan yoksunluk ve oy hakkının doğmadığı durumlarda ayrılma hakkının kullanılması mümkün değildir.⁹

II. Ayrılma Hakkının Hangi Paylar Bakımından Kullanılabileceği Sorununun Ortaya Koyulması

Pay sahibinin haiz olduğu ayrılma hakkını hangi paylar açısından kullanabileceği sorunu, TTK md. 141 kapsamında düzenlenen ayrılma hakkı bakımından değil, pay sahibinin genel kurula katılıp, karşı oy kullanıp, muhalefet şerhini tutanağa geçirmesi gereken ayrılma hakkı bakımından ortaya çıkmaktadır.

Genel kurula katılıp olumsuz oy kullanan ve muhalefet şerhini toplantı tutanağına geçiren pay sahibi açısından bu çerçevede gündeme gelebilecek sorunlar şu şekilde sayılabilir:

1. Ayrılma hakkının doğduğu andan bu hakkın şirkete karşı ileri süreceği zamana kadar yeni pay iktisap ederse, yeni paylar bakımından da ayrılma hakkını kullanabilecek midir?

2. Üzerinde ayrılma hakkı doğmuş paylar üçüncü bir kişiye veya bir başka pay sahibine devredilirse payları iktisap eden kişi de ayrılma hakkını kullanabilecek midir?