31746 Sayılı Uzaktan Sağlık Hizmetleri Sunumu Hakkındaki Yönetmelik Çerçevesinde Kişisel Verilerin Korunması Hususuna Genel Bakış

An Overview of the Protection of Personal Data within the Framework of the Regulation on the Provision of Remote Health Services No. 31746

Kemale Leyla ASLAN BİNGÖL, Nazan SAĞLAMER

Klasik hekim-hasta ilişkisi neticesindeki uzaktan tedavi yasağı ve bizzat muayene yükümlülüğü ile ilgili görüşler Covid-19 pandemi döneminin Dünyayı etkisi altına alması ile terk edilmeye başlanmıştır. Uzaktan sağlık hizmeti sunumuna karşı duyulan ihtiyacın artmasına karşın süregelen tartışmalar neticesinde T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından 10.02.2022 tarihli Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girmiştir. İlgili yönetmelik bu hizmetin nasıl sunulacağına ilişkin bilgilendirme yaparken hizmetin tarafları olan uzaktan sağlık hizmeti sunan sağlık tesisi / sağlık meslek mensubu ile bu hizmeti almak isteyen hastaya da birtakım hak ve yükümlülükler getirmiştir. Kişisel verilerin korunması hususu da bu hak ve yükümlülüklerden biridir. Bahse konu yönetmelik m. 12 ile sınırları çizilmiş olan kişisel verilerin korunması noktasında her iki tarafında özel hayatın gizliliğine dikkat ederek verilerin edinilmesi, saklanması, paylaşılması ve yok edilmesi hususlarında özenli davranması gerekmek olup aykırılık halinde ilgili Yönetmelik Ek-2 çerçevesindeki idari yaptırımlarla karşı karşıya kalması söz konusu olacaktır.

Uzaktan Sağlık Hizmeti Sunulması, Kişisel Verilerin Korunması, Kişisel Sağlık Verisi, Veri Sorumlusu, İdari Yaptırımlar.

As a result of the classical physician-patient relationship, the views about the ban on remote treatment and the obligation of personal examination have begun to be abandoned with the Covid-19 pandemic period affecting the world. Despite the increasing need for the provision of remote health service, as a result of ongoing discussions, the Regulation on the Provision of Remote Health Services dated 10.02.2022 was published by the Ministry of Health and entered into force on the same day. While the relevant regulation provides information on how this service will be provided, it has also brought some rights and obligations to the parties of the service, the healthcare facility / healthcare professional providing remote healthcare services, and the patient who wants to receive this service. Protection of personal data is one of these rights and obligations. At the point of protection of personal data, the boundaries of which are drawn with the article 12 of the said regulation, both parties must be careful about the acquisition, storage, sharing and destruction of data by paying attention to the privacy of private life and in case of breach administrative sanctions within the frame of Annex-2 of the regulation will be confronted.

Provision of Remote Health Services, Protection of Personal Data, Personal Health Data, Data Controller, Administrative Sanctions.

Giriş

Dünyada teknolojik gelişmelerin sağlık hizmetlerine yansımaları, ülkelerin içerisinde bulunduğu ekonomik şartlar, eğitim düzeyleri, dijitalleşme ve gelişim seviyeleri gibi etkenlere bağlı olarak değişim göstermektedir. Özellikle Dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemi dönemi ile tüm hizmet alanları dijitalleşmeye yönelmiş olup sağlık hizmetlerinin sunumunun da uzaktan hizmet sunma uygulamaları şeklinde verilmesi gündeme gelmiştir. Buna bağlı olarak ülkemizde de sağlık uygulamaları bakımından uzaktan sağlık hizmeti sunumu konusunda meydana gelen tartışmalar neticesinde bu husus Sağlık Bakanlığı nezdinde ele alınmış ve nihayetinde de Uzaktan Sağlık Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik 10 Şubat 2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.¹ Türkiye’de günümüze değin uzaktan sağlık hizmeti sunulmasına dair uygulamaların gelişememesinin ve buna bağlı olarak da yasal zemine oturtulamamasının en önemli sebebi, “uzaktan tedavi yasağı” ve “bizzat muayene yükümlülüğü” ile ilgili görüşlerin varlığı olmuştur. Ancak belirtmiş olduğumuz üzere Covid-19 pandemisi ile birlikte bu anlayış hızla terk edilmeye başlanmıştır.² Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülecek ilgili yönetmelik ile sağlık hizmetlerinin mekândan ve coğrafyadan bağımsız olarak ve çağdaş tıbbi teknolojiye dayanılarak sunulması amaçlanarak uzaktan sağlık hizmeti faaliyetlerine yönelik usul ve esaslar düzenlenmiş uzaktan sağlık hizmeti uygulamasının yasal çerçevesi belirlenmiştir. Uzaktan sağlık hizmeti sunmak isteyen ve buna yönelik faaliyet iznini almış sağlık tesisinin Sağlık Bakanlığına tescil ettirecek olduğu uzaktan sağlık bilgi sistemi aracılığı ile uzaktan sağlık hizmeti almak isteyen hasta arasında gerçekleştirilecek bu uygulamada her iki tarafında hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Kişisel verilerin korunması husus da bu hak ve yükümlülüklerdendir ve özel hayatın gizliliği noktasında da ayrıca önem arz eden bir husustur. Çalışmamızda öncelikle uzaktan sağlık hizmeti sunumu, tanımı, unsurları ve hukuki niteliğini ifade ettikten sonra kişisel veri kavramı, tanımı ve kişisel sağlık verisi kavramı, tanımını açıklayarak asıl konumuz olan uzaktan sağlık hizmetleri sunumu hakkındaki yönetmelikte yer alan kişisel verilerin korunması hususuna ilişkin madde hükmünü inceleyerek genel bir açıklamada bulunacağız.

I. Uzaktan Sağlık Hizmetinin Sunumu, Tanımı, Unsurları ve Hukuki Niteliği

Uzaktan sağlık hizmeti sunumu, fiziki olarak aynı ortam da bir arada bulunması mümkün olmayan sağlık profesyonellerinden sesli ve görüntülü görüşme araçları ile sağlık hizmeti alınmasıdır. Sağlık hizmetinin uzaktan sunulması ile hasta bireylerin sağlık hizmetlerine erişimi ve sağlık hizmetlerinin öz yönetiminin kolaylaştırılması, sağlık kuruluşlarındaki fiziksel başvuru yoğunluğunun azaltılması amaçlanmaktadır. Başka bir ifadeyle uzaktan sağlık hizmeti sunumuyla, sağlık hizmetinin mekândan ve coğrafyadan bağımsız olarak, çağdaş tıbbi teknolojiye dayanılarak hizmet etmesi hedeflenmektedir.

Uzaktan sağlık hizmetleri teknolojik gelişmelerle geniş bir potansiyele sahip, “e-sağlık”, “tele-tıp”, “m-sağlık”, “e-nabız” gibi sağlık hizmetlerinin arada mesafe olduğu durumlara özgü sunum şeklinde tanımlanabilir.³ “e-sağlık”, “m-sağlık”, “tele-sağlık”, “tele-tıp” gibi kelimelerle ifade edilen sağlık hizmetleri birbirleri ile bağlantı içerisinde olup benzerlik göstererek birbirlerini tamamlayıcı nitelikte olup aralarından en çok tele-tıp teriminin kullanıldığı görülmektedir.⁴ Tele-sağlık, tele-tıp uygulamalarını da kapsayan geniş bir alandır.⁵ Peki, tele-tıp nedir ve nasıl tanımlamaktadır?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 1997 yılında tele tıbbı; “mesafenin önemli olduğu durumlarda, sağlık profesyonellerinin, birey ve toplumun sağlığını geliştirmek için hastalık ve yaralanmaların teşhisi, tedavisi, önlenmesi ile araştırma ve sürekli eğitim konularında, bilgi ve teknolojiyi kullanarak sağlık hizmeti vermesi” şeklinde tanımlamıştır.⁶ Avrupa Komisyonu ise tele tıbbı; “geleneksel yüz yüze, hasta ve hekim (veya hekim/hekim) etkileşiminin yerinin, bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) ile yer değiştirildiği sağlık hizmeti sunumu olarak” tanımlamıştır.⁷ Avrupa Komisyonunca yapılan tanımlamanın daha kapsayıcı nitelikte olduğu görülmekte olup, uzaktan sağlık hizmetleri sunulmasının amacını daha iyi ortaya koymaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığımız tarafından 31746 sayılı Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkındaki Yönetmelik öncesinde tele-tıp sistemi “... radyolojik tetkiklere ait görüntülere 7x24 web ortamında erişilmesine, bu görüntülerin raporlanabilmesine, radyologlar arası tele-konsültasyon yapılabilmesine, tıbbi görüntü ve raporların kalite açısından değerlendirilebilmesine ve “e-nabız” uygulaması üzerinden vatandaşlar ile paylaşılabilmesine olanak sağlayan bir sistemdir”⁸ şeklinde tanımlanırken T.C. Sağlık Bakanlığınca “31746 Sayılı Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik” 10.02.2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdikten sonra uzaktan sağlık hizmeti, “Bu Yönetmelik hükümlerine göre faaliyet izni almış olan sağlık tesislerinde, sağlık meslek mensubunun, sağlık hizmeti talep eden kişiye uzaktan sağlık bilgi sistemi üzerinden sunduğu sağlık hizmetidir” şeklinde tanımlanarak kanuni temele dayandırılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tele-tıbbın içerisinde birçok kategoriyi barındırdığını belirtmekle birlikte “tele-tıp” uygulamaları hakkında beş özel kategori belirtmiştir.⁹ Bunlar; tele-radyoloji, tele-dermatoloji, tele-patoloji, tele-psikiyatri ve uzaktan hasta izlemi şeklindedir.¹⁰

Genel olarak uzaktan sağlık hizmeti sunumunun dört ana unsuru bulunmaktadır.¹¹ Bunlar;

- Uzaktan sağlık hizmeti uygulamada tıbbi fayda olmalıdır.

- Aynı fiziksel ortamda bir arada bulunmayanları (uzaktan sağlık hizmeti sunan & uzaktan sağlık hizmeti talep eden) birbirine bağlamalıdır.

- Uzaktan sağlık hizmeti sunumunda çeşitli BİT’ler¹² kullanılmalıdır.

- Uzaktan sağlık hizmeti sunarken amaç hastanın sağlık sorunlarını iyileştirmeye yönelik olmalıdır.