Madde ile Kolaylaştırılmış Cinsel Saldırılarda Rıza Meselesi

The Problem of Consent in Drug-Facilitated Sexual Assaults

Yiğit İLTAŞ

Uyuşturucu veya uyarıcı niteliği bulunan maddelerin pek çok yönden suçla ilişkili olduğu bilinmektedir. Uzun zamandan beri başvurulan bir yöntem olarak, işlenecek suçu kolaylaştırmak maksadıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılması durumunda da bu ilişki açık bir biçimde görülmektedir. Üstelik madde ile kolaylaştırılmış suçların işlenme oranlarının tüm dünyada arttığı da bilinen bir gerçektir. Cinsel suçların işlenmesini kolaylaştırmak maksadıyla da çeşitli uyuşturucu veya uyarıcı maddelerden yararlanılmaktadır ve bu durum madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlar olarak ifade edilmektedir. Son zamanlarda yapılan pek çok çalışmada da madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçların işlenme oranlarının önemli ölçüde arttığı sıklıkla vurgulanmaktadır. Yapılan bu çalışmada ilk olarak, madde ile kolaylaştırılmış cinsel suç, kavramsal olarak tanımlanacaktır. Daha sonra ise söz konusu suçun işlendiği oranda tespit edilememesine ilişkin nedenlere yer verilecektir. Ardından bu çalışmanın konusunu yalnızca yetişkinlere karşı gerçekleştirilen madde ile kolaylaştırılmış cinsel saldırı suçlarının oluşturacak olmasından dolayı, bu türden cinsel saldırılarda mağdurun rızası meselesi Türk Ceza Kanunu’nun 102. maddesinde yaptırıma bağlanan cinsel saldırı suçu kapsamında değerlendirilecektir.

Madde, Madde ile Kolaylaştırılmış Suç, Cinsel Saldırı, Madde ile Kolaylaştırılmış Cinsel Saldırı, Rıza.

It is known that drugs or stimulants are related to crime in many different ways. This relationship is also unambiguously seen in cases of using drugs for facilitating the crimes, as a method used for a long time. Furthermore, it is a known fact that the rate of drug-facilitated crimes is increasing all over the world. A great variety of drugs or stimulants are used in order to facilitate sexual crimes. This situation is expressed as drug-facilitated sexual crimes. Furthermore, in many recent studies, it is frequently expressed that the rate of drug-facilitated sexual crimes has remarkably increased. In this study, after defining the drug-facilitated sexual crimes conceptually, the reasons why it couldn’t been detected at the rate of committing of this crime will be explained. Subsequently since the subject of this study will be only drug-facilitated sexual assaults against adults, the issue of the consent of the victim in such assaults will be evaluated within the scope of sexual assaults regulated in Article 102 of the Turkish Penal Code.

Drugs, Drug-Facilitated Crimes, Sexual Assaults, Drug-Facilitated Sexual Assaults, Consent.

Giriş

Madde kullanım bozuklukları¹ tüm dünyada görülen ve sadece kullanıcı bakımından değil toplum bakımından da çok ciddi sonuçlara neden olan küresel bir halk sağlığı problemi olarak kabul edilmektedir. Öyle ki söz konusu bozukluklar önlenebilir nitelikteki hastalık ve ölümlerin artmasına da neden olmaktadır.² Üstelik uyuşturucu veya uyarıcı niteliği olan bu maddelerin birçok yönden suçla ilişkili olduğu da ifade edilmektedir. Söz konusu maddelerin gerek kullanıcıların davranışları üzerindeki etkileri gerekse de ticareti ile bağlantılı olarak şiddet içeren ve/veya diğer yasa dışı faaliyetlerle ve dolayısıyla da suçla yakından ilişkili olduğu bilinmektedir. Uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alabilmek için gereken parayı temin etmek maksadıyla hırsızlık yapılması, madde etkilerinden kaynaklanan şiddet içeren davranışlar³ madde ve suç ilişkisine örnek olarak gösterilebilir. Diğer taraftan, alkol veya uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin birbirinden farklı pek çok gerekçe ile kullanıldığı bilinmektedir. Tıbbi gerekçeler, sosyal ya da ailevi destek eksikliği, sorunlarla başa çıkmak, sosyalleşmek, heyecan arayışı, psikolojik nedenler, kilo vermek, kutlama yapmak, iyi hissetmek,⁴ kullanmayı teşvik eden akran grubu,⁵ merak,⁶ cinsel performansı artırmak⁷ bu gerekçelerden sadece bazılarıdır. Ancak her ne gerekçe ile olursa olsun, madde kullanım oranının ve türlerinin her geçen gün arttığı da bilinen bir gerçektir.⁸ Dahası, günümüzde, geçmişte kullanılan maddelere ek olarak, yeni kimyasal yöntemler kullanılarak bağımlılık yapma potansiyelleri oldukça yüksek, yeni sentetik uyuşturucu maddeler de üretilmektedir.⁹

Bahsi geçen gerekçelere ek olarak, işlenecek suçu kolaylaştırmak maksadıyla madde kullanılması da esasında yüzyıllardır bilinen ve kullanılan bir metottur. Madde ile kolaylaştırılmış suçlar olarak da ifade edilen bu metot; en genel ifadeyle; bir kişiye rızası olmaksızın ve suç işlemek maksadıyla, onun davranışını, algısını veya karar verme kapasitesini bozmak için madde verilmesi şeklinde gerçekleştirilen suçlar olarak tanımlanmaktadır. Bu şekilde, maddeye bağlı olarak mağdurun özgürce rıza göstermesi ya da kendisine karşı gerçekleştirilecek davranışlara direnmesi engellenmektedir. Söz konusu suçlar, kendi iradesi ile madde kullanan kişiye karşı onun içerisinde bulunduğu durumdan yararlanılarak gerçekleştirilen davranışları da kapsamaktadır. Yapılan çalışmalarda, madde ile kolaylaştırılmış suçların işlenme oranlarının tüm dünyada önemli ölçüde arttığı sıklıkla vurgulanmaktadır.¹⁰ Madde etkisi altında olan mağdura karşı işlenen hırsızlık, darp, cinsel suçlar bu kapsam değerlendirilebilecek suçlardandır ve küresel olarak artan bu suçlar müdahale gerektiren sosyo-tıbbi acil durum olarak da ifade edilmektedir.¹¹

Tıpkı madde kullanımı gibi cinsel suçların işlenme sıklığı da tüm dünyada artmakta¹² ve söz konusu suçlar neden olduğu sonuçlar bakımından dünya genelinde mücadele edilmesi gereken önemli bir sağlık ve sosyal refah sorunu olarak görülmektedir. Öyle ki mağdurda ortaya çıkabilecek fiziksel yaralanmalar, mağdurun akut depresyona girebilmesi, damgalanması, suç sonrası cinayete kurban gitmesi ve hatta intihar etmesi gibi ihtimaller nedeniyle cinsel suçların neden olduğu olumsuz etkilerin oldukça geniş kapsamlı ve hatta ömür boyu sürebileceği sıklıkla vurgulanmaktadır.¹³ Esasında mağdur ve toplum bakımından bu denli olumsuz etkilere neden olan cinsel suçların işlenmesini kolaylaştırmak maksadıyla da madde kullanıldığı ve madde ile kolaylaştırılan cinsel suçların ise tüm dünyada artış gösterdiği bilinmektedir. Öyle ki madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlarda madde etkisinden kaynaklı olarak mağdurun direnci kırılmakta ya da bilinçsiz hale gelmekte/getirilmektedir ve dolayısıyla da kendisine karşı gerçekleştirilen rızasının olmadığı ya da geçersiz olduğu cinsel davranışlara maruz kalması kolaylaştırılmaktadır.¹⁴

Kişilerin madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlar dâhil rızalarının olmadığı ya geçersiz olduğu tüm cinsel davranışlardan koruması maksadıyla Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 102. ve 105. maddeleri (m.) arasında çeşitli suçlara yer verilmiştir. Söz konusu suçlar, TCK’nın İkinci Kitabının “Kişilere Karşı Suçlar” kısmında “Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar” başlığı altında “Cinsel Saldırı (TCK m.102)”, “Çocukların Cinsel İstismarı (TCK m.103)”, “Reşit Olmayanla Cinsel İlişki (TCK m.104)”, ve “Cinsel Taciz (TCK m.105)” olacak şekilde yaptırıma bağlanmıştır.¹⁵

Yapılan bu çalışmada ilk olarak, madde ile kolaylaştırılmış cinsel suç kavramsal olarak tanımlanacaktır. Daha sonra ise söz konusu suçun işlendiği oranda tespit edilememesine ilişkin nedenlere yer verilecektir. Ardından bu çalışmanın konusunu yalnızca yetişkinlere karşı gerçekleştirilen madde ile kolaylaştırılmış cinsel saldırı suçlarının oluşturacak olmasından dolayı, bu türden cinsel saldırılarda mağdurun rızası meselesi TCK m.102’de yaptırıma bağlanan cinsel saldırı suçu kapsamında ele alınarak, çeşitli değerlendirmelerde bulunulacaktır.

I. Madde ile Kolaylaştırılmış Cinsel Suçlar

Madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlar ilk başlarda; madde etkisi dolayısıyla aciz ya da bilinçsiz olan ve bu nedenle de direnemeyen ya da rıza gösteremeyen mağdura karşı onun içerisinde bulunduğu durumdan yararlanılarak gerçekleştirilen cinsel davranışlar olarak tanımlanmaktaydı.¹⁶ Ancak, söz konusu suç zaman içerisinde daha geniş kapsamlı bir biçimde ele alınmış ve yaygın olarak proaktif madde ile kolaylaştırılmış suç ve fırsatçı madde ile kolaylaştırılmış suç olacak şekilde bir ayrıma tabi tutularak tanımlanmıştır. Proaktif madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlarda, mağduru etkisiz hale getirmek ve gerçekleştirilecek olan cinsel davranışlar bakımından mağdurun davranışlarını yönlendirme yeteneğini ortadan kaldırmak maksadıyla, mağdura gizlice ya da zorla (tehdit ya da fiziksel şiddet uygulayarak) madde verilmesi söz konusudur. Fırsatçı madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlarda ise kendi isteği sonucu madde kullanan ve kullandığı maddelere bağlı olarak bilincinin bir kısmını ya da tamamını yitirmiş olan kişiye karşı, onun içerisinde bulunduğu durumdan faydalanmak suretiyle gerçekleştirilen cinsel davranışlar söz konusudur. Fırsatçı madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlarda, failin herhangi bir girişimi olmaksızın mağdurun kendisi madde etkisi altındadır ve içerisinde bulunduğu durum dolayısıyla kendisine karşı gerçekleştirilen cinsel davranışlara rıza göstermeye ehil olmayabilir. Mağdur sırf bu nedenle hedef alınmıştır ve fail, mağdurun içerisinde bulunduğu durumdan yararlanmaktadır.¹⁷

Suçun işlenmesinde en çok kullanılan madde alkol olsa da¹⁸ eğlence amaçlı uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanım oranlarının artması, uyuşturucu veya uyarıcı madde pazarlarının sürekli bir biçimde genişlemesi, söz konusu maddelere kolay, daha ucuz ulaşılması ve bu maddelerin etkilerinin daha hızlı ortaya çıkması gibi gerekçelerle madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlarda uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanım oranının oldukça arttığını söylemek mümkündür.¹⁹ Kokain, amfetamin, metamfetamin, ketamin, Gamma-hidroksibütirat (GHB) ve analogları, benzodiazepinler (klonazepam, alprazolam, oxazepam gibi), barbitüratlar, antidepresanlar (sitalopram, fluoksetin, amitriptilin) suçun işlenmesinde sıklıkla kullanılan maddelerdendir. Dahası, suçun işlenmesinde kullanılan maddeler bahsi geçenlerle de sınırlı değildir. Dolayısıyla da cinsel suçun işlenmesi bakımından bir kişinin mağdur olmasına neden olabilecek kadar kişiyi çaresiz bırakan her türlü madde bu kapsamda değerlendirilecektir.²⁰

Suçun işlenmesinde sadece alkol veya sadece uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılabildiği gibi alkol ve uyuşturucu veya uyarıcı madde birlikte de kullanılabilmektedir.²¹ Alkol veya uyuşturucu veya uyarıcı madde ya da her ikisinin kombine bir şekilde kullanılması kişinin kendisine karşı gerçekleştirilen hareketlerin tamamını ya da bir kısmını algılamasını, anlamasını ve hatta hatırlama yeteneğini etkileyebildiği gibi gerçekleştirilen cinsel hareketlere yönelik rızasının olmadığını karşı tarafa iletme kapasitesini de etkileyebilmektedir. Öyle ki madde etkisi altındaki mağdur, karşı tarafa cinsel ilişkiye girme isteksizliğini ifade edemediği gibi içerisinde bulunduğu durumdan kaynaklı karşı tarafın davranışlarını kontrol de edemeyecek, savunma gücü engellendiğinden faili durduramayacaktır.²² Diğer taraftan, kullanılan maddelerin davranışsal etkileri tıpkı gönüllü olarak kullanılan madde ve/veya alkolün etkisine benzediğinden mağdur etraftaki insanlara göre sarhoş ya da madde etkisi altında görünebilmektedir. Bu durum ise rıza dışı cinsel davranışta bulunacak kişinin, cinsel amaçlarını gerçekleştirmek maksadıyla mağduru bir yerden başka bir yere taşıdığı ya da götürdüğü esnada, sanki savunmasız durumda olan bir kişiye yardım ediyor veya onu bulunduğu yerden daha güvenli bir yere götürüyor gibi algılanmasına neden olabilmektedir. Hatta fail, bu duruma tanık olan kişilere adeta bir kurtarıcı gibi de görünebilmektedir.²³

Suçun işlenmesinde kullanılan maddeler genellikle dans/gece kulüplerinde, barlarda temin edilebilmektedir. Ancak bu maddeler giderek yaygınlaşan oranda, okullarda, üniversite kampüslerinde, özel partilerde de satılır hale gelmektedir. Ayrıca suçta kullanılan maddelerden olan benzodiazepinlerin ise reçeteli bir şekilde evlerde de bulunabildiği, bazı maddelerin ise internet üzerinden satılabildiği yapılan çalışmalarda ortaya konmuştur.²⁴

II. Madde ile Kolaylaştırılmış Cinsel Suçları Tespitte Yaşanan Zorluklar

Madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçlarda, mağdur üzerinde gerçekleştirilen cinsel davranışlar her ne kadar madde etkisinden kaynaklı kolaylaştırılmış olsa da bugüne kadar gerçekleştirilen cinsel suçlarda ne sıklıkla madde kullanıldığı esasında tam olarak tespit edilebilmiş değildir.²⁵ Ancak daha önce de bahsedildiği gibi anılan suçların son zamanlarda tüm dünyada artış gösteren bir grafik çizdiği ve üzerinde durulması gereken bir problem olarak dikkat çeker hal aldığı bilinen bir gerçektir.²⁶ Fakat yapılan çalışmalarda madde ile kolaylaştırılmış cinsel suçların birbirinden farklı pek çok gerekçe ile bildirilmediği ve bu bakımdan da vakaların gerçekleştiği oranda kayıt altına alınamadığı ortaya konmuştur. Bu gerekçelerden bazıları;