Avrupa Üniter Patent Mahkemesi ve ‘Tr’ Geçerliliği Olan Avrupa Patentlerinin Durumu

The European Unitary Patent Court and the Status of European Patents with ‘Tr’ Validity

İlhami GÜNEŞ

Avrupa patentlerine üniter etki ve üniter yargılama olanağı sunan yeni sistemin devreye girişi yeniden uzatılarak 01.06.2023’e bırakıldı. Böylece, oluşumu ve hakim atamaları halen bitmiş olan mahkeme faaliyet geçtiğinde, Üniter Patent sistemi anlayışıyla patent yargısı yeknesaklaşacak, daha rafine ve ekonomik olacaktır. Bu sistemin paydaşlarına faydaları olduğu gibi yargı yetkisine milli anlamda onay vererek katılmamış olanların Avrupa patentleri bakımından belirsizlikler barındırmaktadır.

Avrupa Patent, Geçerlilik, Yargı Yetkisinden Çıkma, Üniter Etki.

The commissioning of the new system, which offers unitary effect and unitary judgment to European patents, was postponed again to 01.06.2023. Thus, when the court, which formation and foundation has been completed, becomes operational, patent litigation will become uniform, more refined and economical with the Unitary Patent system view. While this system has benefits for its stakeholders, it also has uncertainties in terms of European patents of those who did not participate in the jurisdiction by giving approval at the national level.

European Patent, Validity, Opt-Out, Unitary Effect.

Giriş

Üniter Patent Anlaşması çerçevesinde, farklı ülkelerden seçilen hakimlerle teşkil edilen merkezi ilk derece mahkeme ve temyiz yargısı yapan üst mahkeme, Üniter Patentlere ve Avrupa Patentlerine (opt out yapılmayan) ilişkin hakkın kapsamı ve sınırlamaları hakkında uyumlu kılacak, EC 2004/48 sayılı Koruma Direktifi’nin de ötesinde çareler üretecek nitelikte münhasır yargı yetkisine sahiptir. Üniter Patent Mahkemesi (UPC), Münih ve Paris’te yer alan merkezi birimler ve birkaç yerel, bölgesel birimden oluşan ilk derece mahkemesiyle, Luksemburg’da kurulu Temyiz Mahkemesi’nden oluşmaktadır.¹

I. Avrupa Patentleri ve Üniter Patent Yargısı

Niyet imzaları 2005’te atılmış olan Üniter Avrupa Patent Mahkemesi, Almanya’nın Üniter Patent Sözleşmesini (UPC) onaylamasının ardından 1 Haziran 2023’ten itibaren dosya kabulüne başlıyor. Bunun yanı sıra, Avrupa Patent Ofisi’nde verilen patentler, belirli AB üye devletlerini kapsayan yeknesak hak için tescil edilebilecek (AB üyesi olmayan diğer devletlerin geleneksel şekilde ayrı ayrı tescil edilmesine ek olarak). Bu gelişme, Avrupa Patent Sözleşmesi’nin (EPC) hayata geçmesi ile 1970’lerde başladığından beri Avrupa patent sistemindeki en büyük olay olarak değerlendirilmekte ve patent sahiplerinin bu durumda bir pozisyon alması; yetkiyi kabul etmek ve sağlanan olanaklardan yararlanma veya çekilme yönünde işlemi gerektirmekte.

Üniter Patent, (şu anda) anlaşmayı onaylamış olan 17 AB üye ülkesini (Belçika, Bulgaristan, Danimarka, Estonya, Fransa, Almanya, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Avusturya, Portekiz, Slovenya, Finlandiya ve İsveç) kapsamaktadır. Bununla birlikte, AB üyesi olmayan Türkiye sistem dışındadır. Yine parlamentolarından onay çıkmayan bazı Avrupa ülkeleri de İspanya ve Polonya ile sonradan AB’den ayrılan İngiltere ve AB dışında olan İsviçre ve Türkiye de UPC omurgasını oluşturan akit ülkeler arasında değildir. Elbette Türkiye’nin designe (koruma istenen) olduğu Avrupa patentleri bakımından, patent sahibince “opt out” beyanı yapılarak yargı yetkisini belirlemek mümkün bulunmaktadır. Patent sahibi tarafından Opt out (vaz geçme, çekince) bildirimi ve tescil edildikten sonra Üniter Patent Mahkemesi (UPC), Avrupa patenti veya ilgili Avrupa patent başvurusu bakımından artık herhangi bir yargı yetkisine sahip değildir. Patent veya başvuru, yalnızca yetkili ulusal mahkemelerin yargı yetkisine tabi olacaktır. “Opt out” bildirilip tescil edildikten sonra vazgeçme, hak sahibi bu beyanını Üniter Patent Mahkemesi (UPC) sözleşmesinin 83.4 maddesi uyarınca geri çekmedikçe, ilgili Avrupa patentinin tüm geçerlilik süresi boyunca yürürlükte kalmaktadır.²

Bu nedenle Üniter Patent, standart usuller kullanılarak Avrupa validasyonlarının yalnızca bir alt grubunu kapsamaktadır. Özellikle, İngiltere Brexit nedeniyle artık bir AB üyesi olmadığı için yargı yetkisi dışında kalmıştır. Üniter Patent başvuru sahiplerinin çoğunun, en azından diğer bazı devletlerde de normal şekilde validasyon kazanması beklenmelidir.

Üniter Patent, yalnızca Avrupa Patent Ofisi’nde incelenerek verilmiş bir Avrupa patentine dayalı olarak üniter etkiye sahip bir patent talep edilerek elde edilebilmektedir. Yalnızca 1 Haziran 2023 tarihinde veya sonrasında verilen Avrupa patentleri doğuştan üniter etkiye sahiptir. Bunun yanında mevcut Avrupa patentleri bakımından üniter etkiye sahip bir patent talebinde bulunmak için son tarih, veriliş tarihinden itibaren bir aydır. Patentin bir AB diline çevirisi taleple birlikte sunulmalıdır.

Bir Üniter Patent almak, birçok farklı ülkede patenti ayrı ayrı geçerli kılma işlemlerini yapmak yerine tercih edilebilir, çünkü bu ülkelerdeki ayrı ayrı geçerli kılma işlemlerine göre ödenecek toplam yenileme ücretleri söz konusudur. Bununla birlikte, patent doğası gereği üniter olduğundan, tek bir başarılı hükümsüzlük davası patenti kökten ortadan kaldıracaktır, dolayısıyla maliyet avantajının bu riske karşı dengelenmesi gerekmektedir. Ayrıca, Avrupa patentinizi geçerli kıldığınız alan, yalnızca birkaç kilit belirlenmiş devlet (örneğin, İngiltere, Fransa ve Almanya) validasyonlu ise, üniter patent veya üniter etkili patent firma için uygun olmayabilir.

Yeni Üniter Patent Mahkemesi, tüm Üniter Patentlerle ilgili patente tecavüz ve iptal davaları için tek yetkili mahkeme olacaktır. Ayrıca, yeni mahkeme, patent sahibi tarafından herhangi bir işlem yapılmadığı takdirde, mevcut veya gelecekte verilecek Avrupa patentleri için UPC üyesi 17 ülke bakımından yargı yetkisini elinde bulundurmaktadır. Birleşik Patent Mahkemesi’nin yargı yetkisi altındaki ülkeler, daha fazla UPC’ye ileride katılabilecek olan AB ülkeleri ile büyüyebilecektir.

UPC öncesi mevcut durumda, bir patent sahibi veya üçüncü kişi, Avrupa patenti ile ilgili olarak dava açmak isterse, patentin valide edildiği her bir ülkede ayrı bir ihlal veya hükümsüzlük davası açılmak durumundadır. Bu da bazen farklı ülkelerde hükümsüzlük ve/veya ihlalle ilgili farklı kararlara yol açmaktadır. Gerçekten de pek çok örnek bulunmakla birlikte, Epilady davaları Patent yargısında uyumsuz kararlara ve hukuki belirsizliğe tipiktir; Epilady adlı tüy dökücü cihaza ait patent sahibi Panamanian, aynı tecavüz konusu aynı patent ve suçlanan cihazla ilgili olarak çeşitli Avrupa ülkelerinde farklı kararlar almıştır.³ Aynı patentle ilgili bir ülke yargısı hükümsüzlük kararı verirken, bir diğeri patenti koruyabilmektedir.

Bununla birlikte, Birleşik Patent Mahkemesi, yetkisi altındaki tüm ülkeleri kapsayan tek bir davaya ile sorunu çözmektedir. Böylece patenti birden fazla ülkede ihlal edilmiş olan patent sahibi bakımından tek bir kararın elde edilmesi önemli bir hukuki güvence ve tasarruf anlamında gelmektedir. Öte yandan patentin hükümsüzlüğüne dayanan taraf için de tek bir kararla hükümsüzlük elde edebilmek çok önemli bir ekonomik avantaj, süreden tasarruf ve usul kolaylığı anlamına gelmektedir. O nedenlerle patentini bir ihlalciye karşı ileri sürmek isteyen bir patent sahibi için yeni sistem avantajlar sunmaktadır. Bununla birlikte, patent sahibi patentini “hassas” görüyorsa, Birleşik Patent Mahkemesinin yetkisi altındaki tüm ülkelerde birden, patentin tek bir dava ile hükümsüz kılınabilmesi riskini de göze almak durumunda kalacaktır.

İleride yeniden uzatılma ihtimali olan yedi yıllık bir geçiş dönemi için, Üniter Patentleri tercih etmeyen patent sahipleri, Avrupa patentlerini Birleşik Patent Mahkemesinin yargı yetkisinden “çıkartma” (opt-out) seçeneğine sahiptir. Üniter Patent Mahkemesi (UPC), Avrupa patentleri ve üniter etkili Avrupa patentleri üzerinde münhasır yargı yetkisine sahip olacaktır. Ancak 7 yıllık geçiş sürecinde bu münhasır yetkiye “opt out” yöntemiyle istisna getirilmiş bulunmaktadır. Geçiş döneminde bir kez “opt out” yapılmakla patentin kalan süresi boyunca yargı yetkisi UPC’nin dışına çıkmaktadır. Geçiş döneminde Avrupa patentleriyle ilgili davalar ulusal mahkemeler önünde görülmeye devam edecektir. Geçiş döneminde, UPC önünde dava konusu edilmemek kaydıyla, geçiş döneminde verilmiş veya başvurusu yapılmış olan bir Avrupa patenti veya başvurusu sahibi “opt out” imkanından yararlanabilecektir. Bu tercih patent siciline tescil ile etki doğuracak ve herhangi bir zamanda geri çekilebilecektir.

Özellikle KOBİ ölçekli patent sahibinin, çeşitli nedenlerle Avrupa Patentini 0pt-out etmesinin doğru bir strateji olacağı düşünülmektedir. Bunun gerekçeleri başta büyük masraf ve emeklerle sahip olabildikleri Avrupa patentlerinin merkezi bir hükümsüzlük davasından alıkonmasıdır. Bu sayede rakipler için patentin korumasını aşmak güçleşecektir. Her bir rekabet alanı olan ülkede validasyonu ayrı ayrı dava etmek gerekeceği için bir hayli emek, zaman ve ekonomik maliyet söz konusu olacaktır. Öte yandan yeni mahkemenin patentleri rekabetçi politikaların geliştirilmesinde bir negatif engel gibi görüp görmeyeceği de belirsiz bulunmaktadır. Diğer deyimle, UPC patent sahibinden yana yoruma yatkın olacak mı; patente sempatik yaklaşacak mıdır? Vazgeçme- çıkma (Opt-Out) talebinin daha sonraki bir tarihte geri çekilmesi yasal olarak mümkün bulunmaktadır. Bu nedenle başlangıçta devre dışı bırakma, patent sahibinin daha sonra karar vermesi durumunda UPC’den faydalanmasına engel olmamaktadır.

Sonuç

Üniter patent verme sistemi ve üniter yargı sistemi Avrupa patent uygulama ve yargılama sisteminin tamamlayıcısı olarak tasarlanmış bulunmaktadır. Türkiye, ulusal patent sayısı bakımından göz doldurucu olmamakla birlikte, gelişmekte olan bir ülke olarak, teknolojinin sınır tanımayan akışı nedeniyle de patent alanında büyümeye adaydır. Üniter Patent Mahkemesi (UPC), Avrupa Patent Ofisi tarafından verilen patentlerin tecavüz ve hükümsüzlük davalarına bakmaya yetkili, uluslararası bir mahkeme olarak, herhangi bir erteleme daha yapılmazsa, 01.06.2023’te dosya kabulüne başlayacaktır. Üniter patent rejimi ve Üniter patent mahkeme sisteminin, patent sahipleri ve rekabet edenlere objektif, ekonomik ve uzmanlık özellikli yargılama ile olumlu etkiler yaparak sisteme güveni artıracağı beklenmektedir. Ülkemizde mevcut KOBİ ölçekli patent sahibi firmaların, çeşitli nedenlerle Avrupa Patentini “0pt-out” etmesinin doğru bir strateji olacağı düşünülmektedir. Bunun gerekçeleri başta, Avrupa patentlerinin merkezi bir hükümsüzlük davasından alıkonmasıdır. Bu sayede rakipler için patentin korumasını aşmak güçleşecektir. Öte yandan yeni mahkemenin yargı yetkisinin kullanımında hangi eğilimlerin hakim olacağı belirsizlik taşımaktadır.