Anonim Şirketlere Getirilebilecek Bir Ayni Sermaye Unsuru Olarak Özel Mülkiyete Tabi Taşınır Kültür Varlıklarının Değerlendirilmesi

Evaluation of the Movable Cultural Properties Subject to Private Ownership as Capital in Kind that Could be Contributed to the Joint Stock Companies

Semih Sırrı ÖZDEMİR, Mehmet Mert ÖZYILDIRIM

Anonim şirket kuruluşunda, nakdi sermayenin yanı sıra ayni sermaye de getirilebilmektedir. Koleksiyon değeri taşıyan taşınır varlıkların, şirket sermayesinin çeşitlendirilmesini sağlamaları ve değer kaybına karşı korunmaları gibi sebeplerle, ayni sermaye olarak getirilmeleri ile uygulamada sıklıkla karşılaşılmaktadır. Ancak anılan eserlerin aynı zamanda taşınır kültür varlığı olarak değerlendirilebilme ihtimali, ilgili mevzuat çerçevesinde bunlara yönelik devir sınırlamalarının ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu açısından bu varlıkların anonim şirketlere ayni sermaye olarak getirilmelerine ilişkin usulün ayrıca ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Taşınır kültür varlıkları; tarih öncesi ya da tarihi devirlerde insanlar tarafından oluşturulan ve belirli bir ulus ya da topluluk açısından önem arz eden taşınabilir nadide eserlerdir. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, taşınır kültür varlıkları üzerinde özel mülkiyet kurulabilmesine belirli hallerde imkân sağlamaktadır. Bu bağlamda özellikle müzayede şirketleri, kültür varlığı tacirleri, ruhsatlı koleksiyonerler ve özel müzeler aracılığıyla bunların ticari işlemlere konu edilebilmesine de izin verilmiştir. Fakat 2863 sayılı Kanun kapsamında korunması gerekli nitelikte olan kültür varlıkları bakımından maliklere çeşitli yükümlülükler getirilmiştir. Korunması gerekli taşınır kültür varlıkları açısından malikler, ilgili kültür varlığını, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı bir müze müdürlüğüne getirip tescil ettirmek, koruma ve muhafazası ile bizzat ilgilenmek ve gerekli durumlarda devlet müzelerine bildirimde bulunmakla yükümlü kılınmıştır. Belirtilen sınırlamalar, söz konusu taşınır varlıkların anonim şirketlere ayni sermaye olarak getirilmesi sürecinin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve alana ilişkin mevzuat açısından incelenmesini gerektirmektedir. Bu kapsamda çalışmanın amacı; taşınır kültür varlığı kavramının ve bu yöndeki tasnifin açıklanması, bunların anonim şirkete sermaye olarak getirilmesine ilişkin temel esasların değerlendirilmesi ve anılan varlıkların devrine ilişkin sınırlamaların bu sürece etkisinin irdelenmesidir.

Ayni Sermaye Getirilmesi, Anonim Şirketlerin Kuruluşu, Taşınır Kültür Varlığı, Nakden Değerlendirilebilen ve Devredilebilen Değerler, Özel Sicile Şerh, Güvenilir Kişiye Tevdi.

During the establishment of a joint stock company, apart from the cash capital, the capital in kind could also be contributed. In this context, it is frequently encountered in practice that movable collectibles are committed as capital in kind, essentially for the reasons of preserving their value over time and ensuring the diversification of the company’s capital. However, since the aforementioned assets are also likely to be considered as movable cultural properties, the issue should be discussed independently in terms of the transfer restrictions over these assets within the framework of the relevant legislation and the procedure for contributing them to the joint stock companies as capital in kind, regarding to the Turkish Commercial Code numbered 6102. Movable cultural properties are portable rare artifacts that have been made by humans in prehistoric or historical times and that are important for a particular nation or community. With the Law on the Conservation of Cultural and Natural Property numbered 2863, it is provided that private ownership could be established on the cultural properties if certain conditions are met. It is also allowed to conduct commercial transactions in a controlled manner especially through auction companies, cultural property traders, licensed collectors and private museums. However, for the cultural properties to be protected within the scope of Law No. 2863, various duties have been imposed on the owners. Owners of the movable cultural property to be protected are under obligations including, bringing the property to the museums affiliated with the Ministry of Culture and Tourism and registering it, noticing of its preservation and protection personally, and notifying the state museums when necessary. Such various limitations necessitate an independent approach for the process of bringing in-kind capital to the joint stock companies in terms of the Turkish Commercial Code numbered 6102 and the relevant legislation. In this scope, the aim of the study is to explain the concept of movable cultural property and its classification, to discuss the basic principles of bringing them as capital to a joint stock company, and to examine the effects of the restrictions on the transfer of the mentioned assets to the capital commitment process.

Capital Contribution in Kind, Establishment of Joint Stock Companies, Movable Cultural Property, Transferable and Appraisable Assets, Annotation to the Relevant Registry, Deposition to the Trustee.

Extended Abstract

Capital in kind, refers to the assets that the shareholders undertake to commit, other than money, during the establishment of a trading company or capital increase process. In this context, the values that can be contributed to the trading companies as capital in kind are listed by way of example in Article 127/1 of the Turkish Commercial Code (TCC) numbered 6102. However, in terms of the capital of that kind which can be contributed to the joint stock companies, special conditions to be met are required under Article 342 of TCC. It is stated in the aforementioned article that only the assets that are not restricted with limited rights (rights in rem) or any attachments and measures could be contributed as capital in kind to the joint stock companies. Apart from these conditions, the asset to be committed must be transferable and appraisable according to the relevant law and unlike other types of corporations, it is prohibited to invest service, personal effort, commercial reputation and undue claims as capital in kind. Since these values are incompatible with the principle of preservation of capital, such limitations have been imposed by the legislator.
In practice, it is seen that various collectibles, especially valuable works of art, are contributed to the joint stock companies as capital in kind. But, in cases where these artifacts could also be considered as movable cultural properties, a different assessment must be made within the scope of the conditions stipulated in Article 342 of TCC and the relevant law about cultural property. According to Article 63 of the Turkish Constitution, the duty of protecting cultural and natural properties has been imposed on the State and it has been stated by the Law on the Conservation of Cultural and Natural Property (LCNP) numbered 2863 that a significant part of the movable cultural assets is under state ownership. However, in Turkish law, the possibility of private ownership is not completely excluded, and the establishment of private ownership on certain cultural properties is allowed.
Movable cultural properties are divided into two categories as those required to be protected within the scope of Article 23 of LCNP and those that do not need to be protected in terms of the aforementioned Law. First of all, cultural properties could be expressly excluded from the scope of the relevant Law by any legal arrangement. For instance, cultural properties of ethnographic quality that are not at least 100 years old from the present day and coins pertaining to the period of the Ottoman Sultans; Abdülmecid, Abdülaziz, V. Murad, II. Abdülhamid, V. Mehmed Reşad and VI. Mehmed Vahideddin are expressly excluded from the scope of protection of LCNP by regulations. Movable cultural properties of this nature can be subject to commercial transactions without any restrictions. On the other hand, it is also possible to freely dispose of those that are identified as cultural properties not to be protected within the scope of LCNP by the museum directorates affiliated to the Ministry of Culture and Tourism.
As to the cultural properties that need to be protected under the Law no. 2863, only certain assets could be subject to private ownership. In this regard, it is possible to establish private ownership on ethnographic artifacts and fine artworks. Regarding archaeological findings that are known to exist or will be discovered in the future, state ownership is accepted as a rule, (LCNP Article 5). However, two exceptions have been made to this rule and individual ownership was allowed to be established on those which were acquired prior to 1906 and those which were lawfully obtained in a foreign country. Yet, the right of disposition for the titleholders of cultural properties to be protected is limited and various obligations have been envisaged by the Law no. 2863. Within this frame, it is important to determine whether the cultural properties on private ownership can be contributed to joint stock companies as capital in kind with regard to Article 342 of TCC.

GİRİŞ

Ayni sermaye, bir şirketin kuruluşunda ortakların getirmeyi taahhüt ettikleri, gayrinakdi malvarlığı unsurlarını ifade etmektedir. Bu kapsamda ticaret şirketlerine ayni sermaye olarak getirilebilecek değerler, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 127/1. maddesinde örnekleme yoluyla belirtilmiştir. Anonim şirketler açısından ise, yalnızca üzerinde sınırlı bir ayni hak, haciz ya da tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilir ve devri mümkün malvarlığı unsurlarının sermaye olarak taahhüt edilebileceği ifade edilmiştir. Bu bağlamda, özel mülkiyete tabi ve taşınır vasfında olmalarına rağmen, muhafazaları ile devir esaslarına dair özel hükümler öngörülen taşınır kültür varlıklarının, ayni sermaye olarak getirilmesine ilişkin esasların incelenmesi amaçlanmaktadır.

Çalışmanın ilk bölümünde taşınır kültür varlığı kavramına ve hukuki niteliğine yer verilmiş; bu kapsamda 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu çerçevesinde korunması gerekli görülen taşınır kültür varlıkları ile korunmasına gerek görülmeyen taşınır kültür varlıkları arasındaki fark ele alınmıştır. Ayrıca, Türk hukuku açısından taşınır kültür varlıklarının sınıflandırılmasında kullanılan bir diğer kıstas olan arkeolojik, etnografik ve güzel sanat eseri niteliklerinin tanımı ve bu niteliklerdeki kültür varlıklarının tabi oldukları esaslar ayrı ayrı incelenmiştir. İkinci bölümde, anonim şirketlere sermaye getirilmesine dair genel esaslar ele alınmış ve bu bağlamda, taşınır kültür varlıkları ile benzer şekilde, koleksiyon değeri taşıyan varlıkların bir sermaye unsuru olarak öne çıkan nitelikleri açıklanmıştır. Ek olarak, taşınır kültür varlıklarına, bilirkişiler tarafından yapılacak değer takdirinde dikkat edilmesi gereken hususlar incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise, özel mülkiyete tabi taşınır kültür varlıklarının TTK m. 342’de öngörülen koşullar çerçevesinde ayni sermaye yeterliliği ele alınarak; söz konusu varlıkların, anonim şirketlere sermaye olarak getirilmesine dair esaslar değerlendirilmiştir.