Kamulaştırmadan Vazgeçme: Kamulaştırma Kanununun 21 ve 22’nci Maddelerinin Uygulanması

Abandonment from Expropriation: Implementation of Articles 21 and 22 of the Expropriation Law

Sencer Abdullah AKKOYUNLU

Kamulaştırma idarenin kamu yararını sağlamak için gerçekleştirmiş olduğu bir işlemdir. Kamu yararı olmaksızın yapılan bir kamulaştırma hukuka uygun değildir. Kamu yararına olmayan bir kamulaştırmada kamu geliri gereksiz yere harcanmış olur. Ayrıca böyle bir kamulaştırma kamulaştırılan taşınmazın malikinin mülkiyet hakkına meşru olmayan bir müdahale teşkil eder. Kamulaştırmanın şartı olan kamu yararının başlangıçta bulunmakla birlikte bir süre sonra ortadan kalkması da mümkündür. Kamulaştırma için gerekli işlemlere başlanıldıktan sonra taşınmazın kamulaştırılması için gerekli olan kamu yararı bir süre sonra varlığını yitirebilmektedir. Bu durum bazen kısa süre içinde bazen ise kamulaştırma sürecinin ilerleyen aşamalarında gerçekleşebilmektedir. Hatta kamulaştırma süreci tamamlanıp, taşınmazın mülkiyeti idareye geçtikten sonra bile böyle bir durumla karşı karşıya kalmak mümkündür. İşte bu ihtimalleri göz önünde bulunduran kanun koyucu idarenin kamulaştırmadan tek taraflı olarak vazgeçebilmesini 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 21’inci maddesinde, idare ile eski malik veya mirasçılarının anlaşmaları suretiyle kamulaştırmadan vazgeçmeyi ise Kanunun 22’nci maddesinde düzenlemiştir. Kamulaştırma Kanununun 21’inci maddesi gereğince idarenin tek taraflı olarak kamulaştırmadan vazgeçmesi kamulaştırma kesinleşinceye kadar mümkün olabilmekte, idare ile eski malik veya mirasçılarının anlaşmaları suretiyle kamulaştırmadan vazgeçme ise kamulaştırma kesinleştikten sonra gerçekleştirilebilmektedir. Kamulaştırmadan tek taraflı vazgeçmede sadece idarenin kamulaştırmadan vazgeçme kararı vermesi yeterlidir. Tek taraflı vazgeçmede idarenin tek taraflı iradesi kamulaştırmanın kaderini belirlemektedir. Tarafların anlaşması suretiyle vazgeçme bakımından da her ne kadar tarafların vazgeçme konusunda anlaşmaları gerekli olsa da vazgeçme teklifinin idareden gelmesi gerektiğinden idarenin tercihi ön plana çıkmaktadır. Aslında böyle olması şaşırtıcı değildir. Kamulaştırma sürecine girerken kamulaştırmada kamu yararı olup olmadığını idare belirlediğine göre kamulaştırmadan vazgeçmede de idarenin vazgeçme yönündeki kararı etkili olmalıdır.

Kamulaştırma, Mülkiyet Hakkı, Kamulaştırmanın Amacı, Kamulaştırmanın Kesinleşmesi, Kamulaştırmadan Vazgeçme.

Expropriation is a process carried out by the administration to ensure the public interest. An expropriation without public interest is not in accordance with the law. In an expropriation that is not in the public interest, public revenue is spent unnecessarily. Such an expropriation constitutes an illegitimate interference with the property right of the owner of the expropriated immovable. Although the public interest, which is a condition of expropriation, is present at the beginning, it is also possible to disappear after a while. Well after starting the necessary procedures for the expropriation, the public interest required for the expropriation of the immovable property may lose its existence after a while. This can happen in a short time and sometimes in the later stages of the expropriation process. Even after the expropriation process of the immovable property is completed and the ownership of the immovable property is transferred to the administration, it is possible to face such a situation. Considering these possibilities, the legislator regulates the administration’s unilateral abandonment of expropriation in Article 21 of the Expropriation Law No. 2942, and it is regulated in article 22 of the Law to abandon expropriation by agreement of the administration and the former owner or heirs. Pursuant to Article 21 of the Expropriation Law, it is possible for the administration to give up on expropriation unilaterally until the expropriation is finalized, and the expropriation can be abandoned by the agreement of the administration and the former owner or his heirs after the expropriation is finalized. In case of unilateral renunciation of expropriation, it is sufficient only for the administration to decide to abandon expropriation. In the unilateral renunciation, the unilateral will of the administration determines the fate of the expropriation. In terms of giving up by agreement of the parties, although it is necessary for the parties to agree to give up, the preference of the administration comes to the fore since the offer to give up must come from the administration. Actually, this is not surprising. Since the administration determines whether there is a public interest in the expropriation while entering the expropriation process, the decision of the administration to abandon the expropriation should be effective in abandoning the expropriation.

Expropriation, Proprietary Right, Purpose of Expropriation, Finalization of Expropriation, Abandonment from Expropriation.

Extended Abstract

The administration needs immovable properties to be used in the fulfillment of public services. Immovable properties are often indispensable elements for the fulfillment of public service. Of course, the administration can purchase the immovable properties it needs by agreeing with the owner of the immovable. But this is not always possible. If the administration and the owner of the immovable cannot agree, the immovable cannot be purchased by the administration. In this case, the administration expropriates the immovable, taking into account the possibility that the owner does not consent to the sale of the immovable. Thus, he obtains the ownership of the immovable by using the public power. The fact that the administration unilaterally acquires the ownership of the immovable by using public power is due to the fact that it acts for the purpose of public interest. The public interest is a necessary condition in terms of expropriation, as in other activities of the administration. The aim of reaching the public interest, which must be present in terms of expropriation, may disappear after a while. In other words, the administration may no longer need immovable property. In this case, the administration abandons the expropriation. It would be more accurate to say that it is imperative that he abandon the expropriation. It is against the public interest for the administration to act to acquire the ownership of an immovable that it does not need. It can be said that any administration acting for the public interest does not want to be the owner of an immovable that it does not need. It is possible for the administration to waive the expropriation unilaterally or by agreeing with the owner of the immovable property or its heirs. Unilateral waiver is regulated in Article 21 of the Expropriation Law No. 2942. According to this regulation, it is easier for the administration to give up on expropriation unilaterally than with an agreement regulated in Article 22 of the same Law. Because in case of unilateral renunciation, the ownership of the immovable subject to expropriation has not yet been acquired by the administration. Therefore, the administration does not have to agree with the owner of the immovable property. The administration may unilaterally abandon the expropriation at any stage of expropriation. It may even give up all or part of the immovable that is the subject of expropriation. If expropriation is to be abandoned in this way, the administration that took the expropriation decision should take a decision to abandon the expropriation and the decision to abandon the expropriation should be approved by the approval authority. As we have just briefly mentioned, it is possible for the administration to abandon the expropriation by agreeing with the former owner of the immovable property or, if the former owner of the immovable property has died, with his heirs. The parties’ renunciation of expropriation by agreement is in question in terms of a finalized expropriation. In cases where a finalized expropriation is in question, the ownership of the immovable property is now acquired by the administration. In this case, the administration cannot unilaterally abandon the expropriation. Agreement of the parties is essential for waiving expropriation. If the administration no longer needs the expropriated immovable, it notifies the owner of the immovable or his heirs. Upon this announcement, if the former owner or his heirs return the expropriation fee paid by the administration to the administration in due time, they can get the immovable property back. Otherwise, they cannot take back the immovable property. In such a case, it is also possible not to receive any interest from the former owner or his heirs. In the event that five years have passed since the finalization date of the expropriation, it is not possible to abandon the expropriation by agreement of the parties. It is obligatory to abandon the expropriation in this way within the five-year period. In other words, even if the administration no longer needs the immovable after five years, expropriation cannot be abandoned in this way. In addition, if another administration needs the expropriated immovable, it is not possible to abandon the expropriation by agreement of the parties. Because the expropriated immovable is transferred or allocated to the administration in need in such a situation. The transfer or allocation prevents expropriation in this way. If the administration does not offer an agreement to the former owner or his heirs when the conditions for abandoning the expropriation by agreement are met, it will result in a decision against him in case of a lawsuit. Jurisdictions consider whether the administration fulfills this obligation. There are many decisions made against the administration in this regard. Therefore, the administration must always consider that this is an obligation for itself.

GİRİŞ

Kamulaştırma, eski tabirle istimlak¹ kamulaştırma yapma yetkisiyle donatılmış bir idarenin kamu gücüne dayanarak özel hukuk kişilerinin mülkiyetinde bulunan taşınmazları kendi mülkiyetine geçiren işlemidir² . İdare bir taşınmazı malikiyle anlaşarak satın alma yoluyla edinebilecek olmakla birlikte malikin taşınmazını idareye satmaya yanaşmaması halinde ihtiyaç duyulan mal özel hukuk ilişkisi içerisinde kendisinden zorla satın alınamayacağından, yani satın alma malikin rızası olmadan gerçekleştirilemeyeceğinden kamulaştırma tercih edilir³ . Kamulaştırmada ihtiyaç duyulan taşınmazın malikinin rızasının olup olmadığı dikkate alınmaksızın mülkiyetin idareye devri sağlanır⁴ . Dolayısıyla kamulaştırma idarenin zorla özel mülkiyetteki taşınmazların mülkiyetini elde etme yöntemidir⁵ . Kamulaştırma idarenin taşınmaz malın mülkiyetini kazanmada başvurabileceği asli yollardan birisidir⁶ . Mülkiyetin kazanılmasında asli yol olmasının önemine binaen doğrudan Anayasanın 46’ncı maddesinde düzenlenmiş, Anayasanın 35’inci maddesinin mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanmasına izin veren hükmüne uygun olarak Devlet ve kamu tüzel kişilerinin kamu yararının gerektirdiği hallerde özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre kamulaştırabileceği öngörülmüş ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu çıkarılmıştır.

İdare kamulaştırma yetkisini kamu yararını gerçekleştirmek için kullanır⁷ . Ancak idareyi kamulaştırma yapmaya sevk eden kamu yararı bazen ortadan kalkar veya idareyi işlem yapmaya sevk gücünü büyük ölçüde yitirir. Kamulaştırma yapabilmek için kamulaştırılacak taşınmaza “gerçekten de ihtiyacı bulunması gereken”⁸ idare bu ihtiyacı ortadan kalktığında aksi yönde bir işlem olarak⁹ , kamulaştırma işlemini geri almak suretiyle kamulaştırmadan vazgeçebilir¹⁰ .

Kamulaştırma Kanununun 21 ve 22’nci maddelerinde kamulaştırmadan vazgeçme düzenlenmiştir. 21’inci madde idarenin kamulaştırmadan tek taraflı olarak vazgeçmesine yönelikken, 22’nci madde tarafların anlaşması suretiyle kamulaştırmadan vazgeçmeye yöneliktir. Kamulaştırmadan tek taraflı vazgeçmede idare tek taraflı irade açıklamasıyla, başlamış olan kamulaştırma sürecine son verebilmektedir. Tarafların anlaşması suretiyle vazgeçmede ise idarenin vazgeçme iradesini ortaya koyması tek başına yeterli olmayıp, vazgeçmenin kamulaştırılan taşınmazın eski maliki/mirasçıları tarafından da kabul edilmesi, yani tarafların vazgeçme konusunda iradelerinin uyuşması gerekmektedir.