Ceza Muhakemesinde Basit Yargılama Usulü
Summary Judgment Procedure in Criminal Procedure
Devrim AYDIN
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda 7188 sayılı kanunla yapılan değişiklikle “basit yargılama usulü” olarak adlandırılan alternatif bir yargılama usulü getirilmiştir. Basit yargılama usulü, adli para cezası ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlarda uygulanabilecektir. Basit yargılama usulünün uygulanabilmesi için iddianamenin mahkeme tarafından kabul edilmiş ve mahkemenin bu usulde yargılama yapma yönünde karar vermiş olması gerekir. Bu yola gidilebilmesi için savcının talebi ya da sanığın kabulü gerekmemektedir. Basit yargılama usulünde amaç yargılamayı daha hızlı bitirmek olduğundan, mahkeme duruşma yapıp yapmamakta serbesttir. Bu nedenle bu usul, duruşmasız yargılama usulü olarak da nitelenmektedir. Çalışmada ceza muhakemesi sistemine getirilen bu yeni usulün yürütülüşü ana hatlarıyla ele alınmaktadır.
Suç, Ceza, Yargılama, Basit Yargılama, Dava, Duruşma.
An alternative "summary judgment procedure" has been introduced with the amendment made with Act No. 7188 in the Code of Criminal Procedure.,. Summary judgment procedure can be applied for crimes that require fines and/or imprisonment with an upper limit of two years or less. The indictment must be accepted by the court and the court must have decided to proceed with the procedure in this way in order to ensure application of summary judgment procedure. The prosecutor's request or the defendant's acceptance is not required for applying those procedural rules. Since the purpose of the summary judgment procedure is to finish the trial faster, the court is free to hold a hearing or not. For this reason, this procedure is also referred as the trial procedure without hearing. In this paper, the rules of this procedure are discussed in general terms.
Crime, Punishment, Trial, Summary Judgment, Case, Hearing.
I. Genel Bilgiler
Basit yargılama usulü, 17.10.2019 tarihli ve 7188 sayılı Kanunla, Ceza Muhakemesi Kanununa (m. 251-252) eklenmiştir. Basit yargılama usulü kimi suçlar yönünden kabul edilmiş olan alternatif bir yargılama usulüdür. Basit yargılama usulü, adli para cezası ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlarda iddianamenin Asliye ceza mahkemesi tarafından kabulünden sonra mahkemenin takdir etmesi halinde uygulanabilir.1 Bu usulün uygulanması konusunda sanığın kabulü aranmadığı gibi; mahkeme duruşma yapıp yapmamakta serbesttir. Bu nedenle bu usul, duruşmasız yargılama usulü olarak da nitelenmektedir.2
Basit yargılama usulünün uygulanabilmesi, adli para cezası ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlarda söz konusu olabilir.3 Mahkeme, CMK m. 172’ye göre iddianameyi inceleyerek kabul ettikten sonra basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verebilir. Mahkemenin bu yönde takdir yetkisi bulunmaktadır. Basit yargılama usulüne karar verilmesi halinde iddianame mahkeme tarafından sanığa, mağdura ve şikâyetçiye tebliğ edilerek beyanlarını ve savunmalarını 15 gün içinde yapmaları istenir ve mahkemenin duruşma yapmaksızın da hüküm verebileceği hususu kendilerine bildirilir. Basit yargılama usulünün kabul edilmiş olması mahkemenin ilgili kurumlar ve kuruluşlar ile yazışarak gerekli belgeleri ve delilleri toplamasına engel değildir.
15 günlük süre dolduktan sonra mahkeme duruşma yaparak ya da duruşma yapmaksızın mevcut delillere göre CMK m. 223’teki kararlardan birine hükmedebilir. Verilen hükme karşı itiraz edilebilir. İtiraz üzerine duruşma açılarak genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Verilen hükme karşı genel hükümlere göre kanun yoluna başvurulabilecektir.
Basit yargılama usulünün uygulanmasına, asliye ceza mahkemesi tarafından, ancak iddianamenin kabulünden sonra karar verilebilecektir. Basit yargılama usulünde, muhakemenin temel özelliklerinden biri olan duruşma yapılmadan hükmün verilmesi amaçlanmaktadır.4 Basit yargılama usulü, hızlı bir muhakeme sistemi öngören kovuşturma evresi kurumudur.5
II. Basit Yargılama Usulünün Koşulları
CMK m. 251/1’e göre, basit yargılama usulü adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda uygulanabilir. Seri muhakeme usulünün uygulanabileceği suçlar sayma suretiyle gösterilmişken basit yargılama usulünde adli para ya da hapis cezasının üst sınırı belirleyicidir.
CMK m. 251/8’e göre; “Basit yargılama usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz.” Buna göre iddianamede gösterilen suçlardan birinin basit yargılama usulüne tabi olmaması halinde bu yola gidilemeyecek ve bütün suçlarla ilgili olarak genel usule göre yargılama yapılacaktır.
CMK m. 251/1’e göre, Asliye ceza mahkemesince iddianamenin kabulünden sonra basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilir. Ancak duruşma günü belirlendikten sonra basit yargılama usulü uygulanmaz. Buna göre, Cumhuriyet savcısı tarafından iddianamenin Asliye ceza mahkemesine verilmesinden sonra mahkemenin iddianameyi kabul etmesi halinde, basit yargılama usulünün uygulanıp uygulanmayacağı yönünde de karar vermesi gerekir. İddianamede bu yönde bir talebin bulunması gerekmez. CMK m. 174/1’e göre, iddianamenin ve soruşturma evrakının mahkemeye verildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde, iddianamenin kabulü ya da iadesi yönünde bir karar verilmelidir. CMK m. 174/3’e göre, “En geç birinci fıkrada belirtilen süre sonunda iade edilmeyen iddianame kabul edilmiş sayılır.” Bu durumda, onbeş günlük süre içinde iddianamenin kabulü kararıyla birlikte, basit yargılama usulünün uygulanması kararı verilebileceği gibi; onbeş günlük süre içinde iade edilmediği için kabul edilmiş sayılan bir iddianameyle ilgili olarak da duruşma günü belirleninceye kadar basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilir.
