Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Anayasal ve Kişisel Önem Kriteri
Criterion for Constitutional and Individual Significance in Individual Application to the Constitutional Court
Ayşe Funda KILIÇ
Önemli bir zarara uğrama kriteri Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde kabul edilebilirlik kriterlerinden biridir. Bu kriter Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine 14 No.lu Protokol ile dahil edilmiştir. Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 48. maddesinde de bu kabul edilebilirlik kriteri yer almaktadır. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda, (1) Anayasanın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi açısından önem taşımayan ve (2) başvurucunun önemli bir zarara uğramadığı başvurular kabul edilemez bulunur. Anayasa Mahkemesi (AYM) ilk kriteri “anayasal önem”, ikinci kriteri ise “kişisel önem” olarak ifade etmektedir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde önemli zarar kriterine getirilen koruyucu hüküm olan “insan haklarına saygı ilkesi” yerine Kanun “anayasal önem” kriterine yer vermiştir. Gerek Sözleşmede gerekse Kanunda yapılan bu düzenleme, bireysel başvuru sisteminde iş yükü yoğunluğunun giderilmesine yönelik tedbirlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Anayasal ve kişisel önemin kapsamı Anayasa Mahkemesi içtihatlarıyla açığa kavuşmaktadır.
Bireysel Başvuru, Anayasa Mahkemesi, Önemli Zarar, Kişisel Önem, Anayasal Önem, Kabul Edilebilirlik.
A criterion for significant disadvantage is one of the admissibility criteria in the European Convention on Human Rights. This criterion is included in Protocol No. 14 to the European Convention on Human Rights. This admissibility criteria is included in article 48 of The Code on Establishment and Rules of Procedures of the Constitutional Court. Applications which bear (1) no importance as to the application and interpretation of the Constitution or regarding the definition of the borders of basic rights and freedoms and (2) whereby the applicant has incurred no significant damages are considered inadmissible in individual application to The Constitutional Court. The Constitutional Court expresses the first criterion as “constitutional significance” and the second criterion as “personal significance”. Instead of the principle of “respect for human rights”, which is the safeguard clause brought to the criterion of significant disadvantage in the ECHR, the Code has included the criterion of “constitutional significance”. This regulation, made both in the Convention and in the law, is one of the measures aimed at eliminating the workload in the individual application system. The scope of constitutional and individual significance is clarified by the jurisprudence of the Constitutional Court.
Individual Application, Constitutional Court, Significant Disadvantage, Individual Significance, Constitutional Significance, Admissibility.
GİRİŞ
Anayasal ve kişisel önem, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 48. maddesinde esasa yönelik bir kabul edilebilirlik kriteri olarak düzenlenmiştir. Kriterin kaynağı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde (AİHS) yer alan önemli zarar (significant disadvantage) kriteridir. Kanunun ilgili hükmüne göre, Anayasada ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde sayılan haklardan birinin kamu gücü tarafından ihlali halinde dahi, başvuru konusunun anayasal bir önem taşımaması ve başvuranın uğradığı zararın belirli bir önem derecesini aşmaması halinde, AYM kabul edilemezlik kararı verebilmektedir.
AİHS 35. maddede yer alan, “başvuruya konu olayın iç hukuk mahkemesince yeterince incelenmemiş olması” halinde önemli zarar kriterinin uygulanamayacağına ilişkin hükmün 15 No.lu Protokolle kaldırılmasıyla birlikte, iç hukukumuzdaki anayasal ve kişisel önem kriteri ayrı bir önem kazanmıştır. Zira bu şekilde birçok ihlal ulusal ve ulusüstü bireysel başvuru sisteminin kapsam alanı dışında kalacaktır.
Çalışmada, öncelikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde yer alan önemli zarar kriterinden bahsedilecektir. Ardından anayasal önem ve kişisel önem kavramlarının anlamı ve kapsamı yargısal içtihatlardan yola çıkılarak ortaya konulacaktır. Son olarak, bu kriterlerin Kanunda yer almasının en önemli sebebi olarak, AYM’nin iş yükü sorununa değinilecek ve önemli zarara uğrama kriterinin iş yükü sorunuyla ilişkisi değerlendirilecektir.
