İş Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Anlaşma Belgelerinin Hukuki Niteliğine Dair Değerlendirme

Evaluation on the Legal Nature of Mediation Agreement Documents in Labor Disputes

Canan ERDOĞAN, H. Hilal TİRİTOĞLU ERSOY

Arabuluculuk uygulaması, özellikle 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’ndan sonra, giderek yaygınlaşmıştır. Elbette arabuluculuğun sağladığı/sağlaması umulan faydalar nedeniyle bazı uyuşmazlıklar için “zorunlu arabuluculuk” düzenlemesi getirilmesinin bunda payı büyüktür. İş uyuşmazlıkları da zorunlu arabulucuya başvurulması gereken uyuşmazlık türlerinden biridir. Uygulamasının bu kadar yaygın hale gelmesi ile birlikte özellikle arabuluculuk anlaşma belgesinin hukuki niteliği doktrinde tartışılmaya başlanmış ve bu konuda çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Yargıtay’ın 2016 yılında verdiği karar bu tartışmaları arttırmıştır. Arabuluculuk anlaşma belgelerinin hukuki niteliğinin ne olduğunun önceden belirlenmesi mümkün olmayıp bunun için belgenin içeriğine bakmak icap edecektir. Bu çalışma kapsamında arabuluculuk anlaşma belgelerinin hukuki niteliğinin ne olduğu sorusu cevaplanmaya çalışılmıştır. Yargıtay’ın kararı dolayısıyla özellikle ibra sözleşmesine ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Bunun yanı sıra sulh ve ikale sözleşmelerine de değinilmiştir. Ardından da tarafların arabuluculuk anlaşma belgelerinde emredici hukuk kuralları ile bağlı olup olmadığı hususu üzerinde durulmuştur.

Arabuluculuk, Arabuluculuk Anlaşma Belgeleri, İbraname, Sulh Sözleşmesi, İkale Sözleşmesi.

Mediation practice has become increasingly widespread, especially after the Law on Mediation in Civil Disputes No. 6325. Of course, the introduction of a “mandatory mediation” arrangement for some disputes, due to the benefits that mediation provides/hopes to provide, has a large share in this. Applying to a mediation in labor disputes is one of the specified types of them. With the widespread use of its practice, the legal nature of the mediation agreement document has started to be discussed in the doctrine. In addition, various opinions have been put forward on this issue. The decision of the Supreme Court in 2016 also increased these discussions. It is not possible to determine in advance what the legal nature of the mediation agreement documents is, and for this, it will be necessary to look at the content of the document. Within the scope of this paper, the question of what the legal nature of mediation agreement documents is has been tried to be answered. Then, the issue of whether the parties are bound by the mandatory rules of law in the mediation agreement documents is also mentioned.

Mediation, Mediation Agreement Documents, Release Agreement, Settlement Agreement, Mutual Rescission Agreement.

GİRİŞ

Arabuluculuk, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu (HUAK) ile birlikte uygulanmaya başlamıştır. Bunun akabinde arabuluculuğun sağladığı/sağlaması umulan faydalar nedeniyle bazı uyuşmazlıklar için “zorunlu arabuluculuk” düzenlemesi getirilmiştir. Bunlardan birisi de iş uyuşmazlıklarıdır. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu (İşMK) m.3/1’e göre, kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Belirtmek gerekir ki, iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları hakkında birinci fıkra hükmü uygulanmaz (İşMK m.3/3).

Arabuluculuk süreci, tarafların anlaşamaması, kısmen anlaşması ya da tamamen anlaşması şeklinde sonuçlanabilir. Süreç sonunda taraflar anlaşırsa ya da kısmen anlaşırsa anlaşma belgesi imzalanması şart değildir. Ancak taraflar anlaşmayı yazılı hale getirmek isterse, taraflar (varsa avukatları) ve arabulucu tarafından anlaşma belgesi imzalanır. Arabulucu tarafından hazırlanan bu anlaşma belgesinin hukuki niteliğinin ne olduğu doktrinde halen tartışılmaktadır. Özellikle Yargıtay tarafından 2016 yılında verilen kararda, Türk Borçlar Kanunu m.420 kapsamında değerlendirme yapılması sonrasında tartışmalar daha da önemli hale gelmiştir. Zaten uygulamada da işçi-işveren ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda arabuluculuk belgeleri, ibraname düşüncesi ile imzalanmaktadır. Bu nedenle çalışma kapsamında ibraname ayrıntılı olarak ele alınmış, ardından benzer sözleşmeler olan ikale ve sulh ile karşılaştırması yapılmıştır.

Arabuluculuk anlaşma belgesinin niteliği, her ne kadar temelinde sulh düşüncesi yatsa da, belgenin içeriğine göre belirlenebilir. Zira belgenin içeriğine göre, anlaşma belgesinin salt borç ikrarı, ibra ya da sulh sözleşmesi niteliğinde yapılması mümkündür.