HMK Döneminde Yargılama Usulünün Yanlış Tespit Edilmesinin Doğurduğu ve Doğuracağı Sonuçlar

Present and Future Consequences of Improper Determination of Trial Procedure in New Civil Procedure Code Period

Fatih KARAMERCAN

6100 sayılı HMK’nın getirdiği yeni kurumlardan birisi olan ön inceleme aşaması, HMK’nın belkemiği olarak gösterilmektedir. Elbette, doğru ve hızlı bir şekilde yargılama yapılabilmesi için, ön inceleme aşamasının mutlak suretle etkin bir şekilde çalıştırılması gerekmektedir. Ancak, ön inceleme aşamasına geçmeden önce, uygulamada davacının dava dilekçesini mahkemeye sunduktan sonra, mahkemece düzenlenen tensip tutanağıyla, dava dilekçesindeki uyuşmazlığın tabi olduğu yargılama usulünün tespiti yapılmaktadır.

Çalışma konumuz, işte bu noktada başlamaktadır. Ön inceleme aşaması, HMK’nın bel kemiğiyse; yargılama usulünün doğru bir şekilde tespitini de, HMK’nın oluşturduğu yargılama aşamalarının (davanın açılması ve karşılıklı dilekçelerin verilmesi, ön inceleme, tahkikat, sözlü yargılama ve hüküm) doğru ve sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayan bir kontrol mekanizmasına benzetmek mümkündür.Yargılama usulünün yanlış tespit edilmesi ve yargılamanın bu düzlemde devam etmesi, yargılamanın tüm kimyasını bozmakta ve HMK sistematiğinde düzenlenen yargılama usullerinden olan yazılı yargılama ve basit yargılama usullerinin davada doğuracağı sonuçları bizzat etkilemektedir. Çalışma konumuzu incelerken, yazılı yargılama usulü ile basit yargılama usulü arasındaki farkları özet halinde belirttikten ve yargılama usulünün yanlış tespit edilmesi hususunda Yargıtay’ın vermiş olduğu kararları irdeledikten sonra, yargılama usulünün yanlış tespit edilmesinin, yazılı yargılama ve basit yargılama usulleri açısından davada doğurduğu ve doğuracağı sonuçları değerlendireceğiz. Ardından da, bu soruna ilişkin görüşümüzü ifade etmeye çalışacağız.

6100 sayılı HMK, Yargılama Usulü, Yazılı Yargılama Usulü, Basit Yargılama Usulü, Tensip Tutanağı, Ön İnceleme.

The preliminary examination stage which is one of the new institutions introduced by Civil Procedure Code no. 6100 to our legal system is suggested as the backbone of the CPC. Certainly, to achieve a right and quick proceeding, the preliminary examination stage should be effectively functioned. According to proceeding system, before passing to preliminary examination stage, trial procedure of the conflict on the preliminary proceedings report and on the petition should be determined after the submission of the petition by the plaintiff to the court.

Our subject of study is beginning at this point. If preliminary examination stage is the backbone of CPC, it is possible to liken correct determination of the trial procedure to a control mechanism ensuring true and healthy functioning of proceeding stages (filing a lawsuit and exchanging petitions, preliminary examination, investigation, oral proceeding) established by CPC. Making a mistake in determining correct trial procedure and that the proceeding continues on this ground, deteriorates the whole system and directly effects the consequences in the case caused from written and simple trial procedures arranged in CPC systematic.When analyzing our topic, after mentioning briefly the written and simple trial procedures and reviewing the Supreme Court decisions on wrong determination of trial procedure, we consider the consequences which was caused and would be caused from wrong determination of trial procedure regarding to written and simple trial procedures. Afterwards, we try to express our opinion.

Civil Procedure Code no. 6100, Trial Procedure, Written Trial Procedure, Simple Trial Procedure, Preliminary Proceedings Report, Preliminary Examination.

GİRİŞ

1086 sayılı HUMK’da yazılı, basit, seri, ve sözlü yargılama usulü olarak dört tane yargılama usulü benimsenmişti. HMK’da mümkün olduğunca, “her hâkimin her avukatın ayrı bir usulü vardır” anlayışını terk ettirecek tedbirler alınmış, yeknesak bir usul uygulaması getirilmiş, bunun için hâkimleri ve avukatları, hem bağlayan hem zorlayan bir düzenleme yapılmıştır.¹ Bunun sonucu olarak, HMK’da iki tane yargılama usulü benimsenmiştir. Bunlar, yazılı ve sözlü yargılama usulleridir. HMK’nın yürürlüğe girmesinden bu yana üç yılı aşkın bir süre geçmiştir ve yargılama aşamalarının uygulanması anlamında, HMK’nın HMUK’a göre daha standart bir şekilde uygulandığı rahatlıkla söylenebilir.

6100 sayılı HMK’nın getirdiği yeni kurumlardan birisi olan ön inceleme aşaması HMK’nın bel kemiği olarak gösterilmektedir. Ancak, ön inceleme aşamasına geçmeden önce, uygulamada davacının dava dilekçesini mahkemeye sunduktan sonra, mahkemece düzenlenen tensip tutanağı ile dava dilekçesindeki uyuşmazlığın tabi olduğu yargılama usulünün tespiti yapılmaktadır. Ön inceleme aşaması, HMK’nın bel kemiğiyse; yargılama usulünün doğru bir şekilde tespitini de, HMK’nın oluşturduğu yargılama aşamalarının (davanın açılması ve karşılıklı dilekçelerin verilmesi, ön inceleme, tahkikat, sözlü yargılama ve hüküm) doğru ve sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayan bir kontrol mekanizmasına benzetmek mümkündür. Yargılama usulünün yanlış tespit edilmesi ve yargılamanın bu düzlemde devam etmesi, yargılamanın tüm kimyasını bozmakta ve HMK sistematiğinde düzenlenen yargılama usullerinden olan yazılı yargılama ve basit yargılama usullerinin davada doğuracağı sonuçları bizzat etkilemektedir. Çalışma konumuzu incelerken, yazılı yargılama usulü ile basit yargılama usulü arasındaki farkları özet halinde belirttikten ve yargılama usulünün yanlış tespit edilmesi hususunda Yargıtay’ın vermiş olduğu kararları irdeledikten sonra, yargılama usulünün yanlış tespit edilmesinin, yazılı yargılama ve basit yargılama usulleri açısından davada doğurduğu ve doğuracağı sonuçları değerlendireceğiz. Ardından da, bu soruna ilişkin görüşümüzü ifade etmeye çalışacağız.

1. YAZILI YARGILAMA USULÜ İLE BASİT YARGILAMA USULÜ ARASINDAKİ FARKLAR

Yargılama usulünün yanlış tespit edilmesinin doğuracağı sonuçları ifade edebilmek için öncelikle yazılı yargılama usulü ile basit yargılama usulü arasındaki farklara kısaca değinmek, konunun özümsenmesi açısından faydalı olacaktır.