Türk Ceza Muhakemesi Hukukundaki Soruşturma Evresinin Tarihi Gelişimi

Historical Development of the Investigation Phase in Turkish Criminal Procedure Law

Yakup DURANOĞLU

Bu araştırmamızda, ceza muhakemesi hukukumuzdaki evrelerden biri olan soruşturma evresinin tarihi gelişimi incelenmiştir. Bu çerçevede, ceza muhakemesinde soruşturma evresini etkileyen sistemler başta olmak üzere, tarihi süreçte soruşturma evresinin nasıl ve kim tarafından yürütüldüğü araştırılmıştır. Çalışmamızda, elde mevcut bilgilerden, Sümerler Döneminden başlayarak Roma Dönemi, Müşterek Hukuk ve Aydınlanma Dönemlerinde soruşturma evrelerinin nasıl yürütüldüğü, Türk hukukunda soruşturma evresinin tarihi gelişiminin aşamaları incelenmiştir. Tarihi gelişim dikkate alındığında, özellikle mevcut sosyal ve siyasi durumun soruşturma evresinin şekillenmesinde ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Kişi hak ve özgürlüklerine son derece önem verilen günümüzde ise soruşturma evresinin önemi kendini göstermiştir. Bu temel bilgiler çerçevesinde çalışmamızın birinci başlığında tarihi perspektife ışık tutması bakımından önemli olduğunu düşündüğümüz ceza muhakemesindeki itham ve tahkik sistemleri ile işbirliği (karma) sistem açıklanmıştır. İkinci başlığında ise ceza muhakemesi hukukumuzda soruşturma evresinin oluşumuna tesir eden tarihi süreç Sümer hukukundan başlamak üzere incelenmiştir.

Soruşturma Evresi, İtham, Tahkik, Sümer Ceza Hukuku, Roma Hukuku, Müşterek Hukuk, Aydınlanma Çağı Hukuku, Türk Ceza Muhakemesi Hukuku.

In this research, the historical development of the investigation phase, one of the phases in our criminal procedure law, has been examined. In this context, it has been examined how and by whom the investigation phase was carried out in the historical process, especially the systems that affect the investigation phase in criminal procedure. In our study, based on the available information, how the investigation phases were carried out in the Sumerian, Roman, Common Law and Enlightenment periods, and the stages of the historical development of the investigation phase in Turkish law were examined. Considering the historical development, it is understood how important the current social and political situation was in shaping the investigation phase. In today's world, where individual rights and freedoms are given great significance, the importance of the investigation phase has shown itself. Within this framework, in the first headline of our study, the accusation and investigation systems and the cooperation (mixed) system in criminal procedure, which we think are important in terms of shedding light on the historical perspective, are explained. In the second headline, the historical process that affected the formation of the investigation phase in our criminal procedure law was examined, starting from the Sumerian law.

Investigation Phase, Accusation, Inquisition, Sumerian Criminal Law, Roman Law, Common Law, Enlightenment Era Law, Turkish Criminal Procedure Law.

GİRİŞ

Türkçe Sözlük’te soruşturma, “bir sorunu açıklığa kavuşturmak amacıyla bir idari veya adli makamın yönettiği, ilgililerden ve tanıklardan bilgi toplama, konuyu inceleme işi, tahkik, tahkikat” olarak tanımlanmıştır¹.

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 2. maddesinde, yetkili merciler tarafından suç şüphesinin öğrenilmesi anı ile iddianamenin kabul edilmesi (kabul edilmiş sayılması) anı arasında geçen evre soruşturma, soruşturmanın bittiği andan [iddianamenin kabul edilmesi (kabul edilmiş sayılması) anı] verilen kararın kesin hüküm halini alması anı arasında geçen evre ise kovuşturma olarak tanımlamıştır.

Yukarıdaki tanımdan da anlaşılacağı üzere soruşturma evresinin; yetkili mercilerce suç haberinin alınması anından itibaren başlayan ve haberdar olunan olayın suç olup olmadığı, eylemin kim veya kimler tarafından gerçekleştirildiğinin araştırıldığı bir süreç olduğu anlaşılmaktadır². Bu süreç sayesinde de kovuşturma evresi için hazırlık yapılarak suç teşkil ettiği değerlendirilen fiile yönelik delilleri içeren ciddi ithamların kovuşturma evresine aktarılması sağlanmakta³, böylelikle kovuşturmanın etkin ve süratle yapılmasına⁴ ve kovuşturma mercilerinin emek ve mesaisinin verimli kullanılmasına katkı sunulmaktadır.