Kısa Çalışma Ödeneğinin Vergi Mevzuatı Kapsamında Değerlendirilmesi
Evaluation of Short-Time Working Allowance in the Scope of Tax Legislation
Begüm DİLEMRE ÖDEN
Kısa çalışma, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ek madde 2’de ele alınmaktadır. Özetle kısa çalışma, genel ekonomik kriz, sektörel ve bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin varlığı halinde çalışma süresinin azaltılması veyahut işin tamamen durdurulması olarak tanımlanabilir. Koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle faaliyeti duran veya olağan çalışma süresi önemli ölçüde azalan işyerleri için kısa çalışma uygulamasına gidilebilmesine imkân tanınmaktadır. Kısa çalışmaya gidilmesi halinde işçilere, kısa çalışma ödeneği verilmektedir. Bu çalışma ile kısa çalışma ödeneğinin vergilendirilmesi meselesi üzerinde durulmaktadır.
Kısa Çalışma, Kısa Çalışma Ödeneği, Vergi, Zorlayıcı Sebep, İşsizlik Sigortası.
Short-time working is regulated in the additional article 2 of the Unemployment Insurance Law No.4447. In summary, short-time working can be described as reduction of working time or fully shutdown in case of the existence of general economic crisis, sectoral and regional crisis and compelling reasons. It is possible to apply short-time working for workplaces that have stopped their activities due to the coronavirus (Covid-19) epidemic or have significantly reduced their usual working time. In case of going to short-time working, workers are given short-time working allowance. This study focuses on the taxation of short-time working allowance.
Short-Time Working, Short-Time Working Allowance, Tax, Compelling Reasons, Unemployment Insurance.
GİRİŞ
Dünyayı etkisi altına alan koronavirüs (Covid-19) küresel salgını sebebiyle hükümetler, salgının yayılmasını önlemek için pek çok tedbir kararı almakta ve uygulamaktadır. Bu tedbirlerin bir kısmı, üretimin azalmasına, hatta kimi sektörlerde durmasına ve dolayısıyla da işsizliğe yol açmaktadır. Gelinen noktada ekonomik krizle mücadelede işsizlik sigortasının ve işsizlik sigortası kapsamında da kısa çalışma ödeneğinin önemi her geçen gün artmaktadır.
Bu çalışma ile asıl amacımız, konunun vergi mevzuatı kapsamında değerlendirmesini yapmaktır. Bu sebeple ilk bölümde kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği kavramları ana hatlarıyla ele alınmaktadır. Konunun somutlaştığı ikinci bölümde ise kısa çalışma ödeneğinin vergi mevzuatı karşısında değerlendirilmesi yapılmaktadır. Çalışma kapsamında kısa çalışma ödeneğinin vergilendirilmesi meselesi; gelir vergisi, veraset ve intikal vergisi ve damga vergisi kapsamında irdelenmektedir.
I. KISA ÇALIŞMA VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ
Bu bölümde öncelikle kısa çalışma kavramı üzerinde durulacak arkasından da kısa çalışma ödeneği ana hatlarıyla ele alınacaktır.
Çalışma sürelerinin azaltılması kapsamında işçilerin ücretlerinin telafisi için kısa çalışma uygulaması geliştirilmiş olup bu uygulama ile işçilere, bu sürelere ait ücretlerin kısmen de olsa ödenmesi amaçlanmaktadır.1
Kısa çalışma kavramının ne anlama geldiğine ilişkin tanımlama 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu2 ek madde 2’de yer almaktadır. Buna göre kısa çalışma; “genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere yapılabilen çalışma”dır.
Görüldüğü üzere işveren tarafından kısa çalışmaya başvurulabilmesi için ilk olarak, bir işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya o işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması gerekmektedir.
Ancak bir işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya o işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması tek başına kısa çalışmaya başvurmak için yeterli değildir. Kısa çalışmaya hangi hallerde başvurulabileceği, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ek madde 2’de tek tek sayılmaktadır. Bu madde uyarınca, “genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde” kısa çalışma gündeme gelebilecektir. Dolayısıyla bu sebeplerden herhangi biri olmaksızın salt bir işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak azaltılması veya o işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması, kısa çalışma için yeterli değildir.
Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneğine ilişkin olarak Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından, Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik3 çıkartılmıştır. Bu Yönetmeliğin amacı, ilk madde de belirtildiği haliyle; “25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması hallerinde, işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.”
Yukarıda belirtildiği üzere hem İşsizlik Sigortası Kanunu hem de Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik uyarınca kısa çalışmaya; genel ekonomik kriz, sektörel kriz, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebepler bulunması halinde gidilebilmektedir. Bu sebeple söz konusu kavramların ne anlama geldiğinin açıklığa kavuşturulması önem taşımaktadır.
Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmeliğin tanımlara ilişkin olan 3. maddesi uyarınca;
