Geleneksel Olmayan İnançların Ayrımcılık Yasağıyla Korunması: Etik Veganizm Örneği

Protection of Non-Traditional Beliefs by Prohibition of Discrimination: The Case of Ethical Veganism

Kardelen ALTUN

İnançlar, hukuk sistemlerinde farklı görünümlerde korunmaktadır. Bu görünümler genellikle ‘din ve inanç’, ‘din veya inanç’ veya ‘felsefi inanç’ şeklinde ifade edilir. Bazı sistemlerde din, vicdan ve inanç anayasal düzeyde ayrı ayrı koruma altına alınırken; bazı sistemlerde tüm inançlar (inançsızlık, geleneksel olmayan inançlar ve hatta küresel ısınmaya inanma gibi) “din” ifadesi altındaki korumaya dahil edilir. ABD sisteminde mahkemeler geleneksel olmayan inançları din kavramının altına dahil ederek koruma eğilimindedirler. Kıta Avrupası’nda ve İngiltere’de ise dinlerin ve (geleneksel olmayan) inançların ayrı ayrı ifade edilerek korunduğu bir sistem benimsenmektedir. Bu çalışma, bu sistemlerdeki görünümleri incelemek amacını taşımaktadır. Bunu yaparken de mahkemelerin kullandıkları yöntem ve ölçütler de tartışmaya açılmaktadır. Bu tartışmalar ışığında, Türkiye’de inançların nasıl bir korumadan yararlandıklarını tartışmak ve geleneksel olmayan inançların ve etik veganizmin ayrımcılık yasağı bağlamında korunup korunmayacağını ortaya koymak mümkün olacaktır.

Ayrımcılık Yasağı, Eşitlik İlkesi, Veganizm, Din ve Vicdan Özgürlüğü, Felsefi İnanç.

Beliefs are protected in different forms in law systems. These forms are typically stated as “religion and belief”, “religion or belief” or “philosophical belief”. In some systems; religion, conscience, and belief is protected separately in the constitutional level whereas in some systems, all beliefs (such as the lack of a belief, untraditional beliefs, or even believe in climate change) are in protection under the concept ‘religion’. While this study is about how beliefs are protected, its focus is on a single example: an untraditional and nonreligious belief that is called Ethical Veganism. In the United States; courts are inclined to protect untraditional beliefs, and thus ethical Veganism, under the concept of religion. However, in continental Europe and in the United Kingdom, a system in which religions and untraditional beliefs are separately protected to practice. This study aims to examine how forms of beliefs are shaped and categorized under these different systems. In doing so, the procedures and criteria of the courts would be subject to discussion. In consideration of these examinations and in the case of Turkey; discussing what kind of a protection beliefs benefit from and to what extent untraditional beliefs (and ethical Veganism) can be protected under a anti-discrimination law, would be evident.

Discrimination, Equality, Veganism, Religious Freedom, Philosophical Belief.

GİRİŞ

Günümüzde geleneksel olmayan pek çok inanç sistemi vardır ve bu inanç sistemleri inananların hayatının merkezinde yer almaktadır. Kişilerin günlük davranışlarından toplumda konumlanmalarına kadar etki eden bu inanç sistemleri, Kamu Hukukunun ve Anayasa Hukukunun da tartışma alanını oluşturur.

Geleneksel olmayan inançların korunup korunmayacağı sorusu, tüm sistemlere ayrı ayrı sorulurken bu korumanın geleneksel olan inançlara / dinlere benzerlikle değerlendirilip değerlendirilmeyeceği ile başka bir boyut da içerir. Mahkemeler, bu sorulara cevap verirken bu kavramlara ilişkin ayrıntılı tanımlar yapmaktan da genellikle kaçınmaktadır.¹ Anayasal düzeydeki metinlerde ve mahkeme içtihatlarında etraflı bir din ve inanç tanımının olmaması, geçen zaman ve gelişen anlayışlarla birlikte yeni inanç sistemlerinin tanım nedeniyle kapsam dışı kalıp korumadan yararlanamamasının önüne geçmektedir. Belirli bir tanımın olmaması, aynı zamanda, toplumların din ve inançlara olan anlayışının değişimini yakalamayı mümkün kılmaktadır. Mahkemeler bu sayede koşulları zamanına göre yorumlayabilmekte ve anayasal metinler yapıldıkları anda kalan, donuk birer metin olmanın ilerisine geçebilmektedir.

Bununla birlikte, anayasal metinlerde, mahkeme içtihatlarında ve doktrinde karşılaştığımız birtakım tanımlama çabaları, din ve inançların yararlanacağı korumanın belirlenebilmesi ve farklı hukuk sistemlerindeki görünümlerinin anlaşılabilmesi açısından faydalı olmaktadır.