Tüketicinin Ayıplı Aracı Özel Serviste Tamir Ettirmesinin Seçimlik Hakka Etkisi
Mehmet Akif TUTUMLU
I. Ücretsiz Onarım Hakkı
Tüketicinin satın aldığı malın ayıplı çıkması hâlinde dört seçimlik haktan1 birini tercih etme olanağı bulunmaktadır (6502/TKHK m.11/1). Tüketicinin seçimlik haklarını tek yanlı ve varması gereken bir irade açıklamasıyla kullanması gerekmektedir. Tüketici bu haklardan hangisini seçtiğini, bir kez bildirmekle, seçim hakkını kullanmış olur ve artık tercihini değiştiremez. Çünkü, satıcı kayıtsız şartsız, bildirilen tercihi yerine getirmek zorundadır. Bu nedenle tüketicinin seçim hakkı, bir kez kullanılmakla sona ermekte ve onun yerine tercih ettiği hak geçmektedir. Bu özelliği nedeniyle, Öğreti2 ve Yüksek Mahkeme, tüketicinin seçimlik hakkının yenilik doğurucu (inşai) haklardan olduğu sonucuna varmaktadır.3
Bu haklardan biri de ücretsiz onarım talep hakkıdır (6502/TKHK m.11/1-c). Onarım hakkının aynen ifaya yönelen değiştirici yenilik doğuran bir hak niteliğinde olduğu söylenebilir.4
Ücretsiz onarım kavramından, ayıplı malın sözleşmeye uygun hâle getirilmesi için gerekli harcamaları anlamak gerekir. Bu bağlamda; işçilik ve malzeme giderleri, ayıplı malın gönderilmesi masrafları5 başta olmak üzere, onarım gerekli tüm masraflar satıcıya aittir. Kısacası onarım için tüketiciye har hangi bir masraf yükletilemez.
1999/44 Sayılı AB Direktifi’nin 3/4’üncü maddesi hükmünde ücretsiz onarım edimine dâhil olan masraflar şöyle belirtilmiştir: Tüketim malının sözleşmeye uygun durumda yeniden üretimi (sağlanması) için gerekli olan zorunlu harcamalar; özellikle, gönderme (nakliye), malzeme ve işçilik giderleri.6
Garanti Belgesi Yönetmeliği’nin7 8/1. maddesi hükmünde bu husus şöyle düzenlenmiştir:
“Tüketicinin, Kanunun 11’inci maddesinde yer alan seçimlik haklarından ücretsiz onarım hakkını seçmesi durumunda satıcı; işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin malın onarımını yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.”
Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği’nin8 10/6. maddesi hükmü uyarınca; malın garanti süresi dışında, servis istasyonları tarafından verilen montaj, bakım ve onarım hizmetiyle ilgili olarak, bir yıl içerisinde aynı arızanın tekrarı halinde tüketiciden herhangi bir isim altında ücret istenemez.
Belirtelim ki tüketicinin malı kullanım kılavuzunda yer alan hususlara aykırı kullanmasından kaynaklanan arızalar bu fıkra kapsamı dışında tutulmuştur.
II. Yetkili Serviste Onarım-Onarım Yeri
Garanti Belgesi Yönetmeliği9 4/1-ı maddesi hükmü ile Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği10 4/1-m maddesi hükmünde yetkili servisin tanımı aynı şekilde yapılmış olup, şöyledir:
“Yetkili servis istasyonu: Üretici veya ithalatçıların, ürettikleri veya ithal ettikleri mallar için; kullanım ömürleri süresince satış sonrası montaj, bakım ve onarım hizmetlerini yürütmek üzere, kendileri tarafından veya aralarındaki sözleşme uyarınca, bu amaçla yetki verilen gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan ya da kurulmuş bulunan tesisleri, ifade eder.
Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği m.5/1 hükmü uyarınca üretici veya ithalatçılar, Yönetmeliğe ekli listede yer alan her mal grubu için belirtilen kullanım ömrü süresince, satış sonrası hizmetleri sağlamak üzere yine ekli listede tespit edilen yer, sayı ve özellikte yetkili servis istasyonunu, yeterli teknik kadroya sahip şekilde kurmak zorundadır.
Aynı Yönetmeliğin 5/2. maddesi hükmü uyarınca üretici veya ithalatçılar, yetkili servis istasyonlarını kendileri kurabileceği gibi verilen hizmetlerden sorumlu olmak şartıyla kurulu bulunan servis istasyonlarından veya servis organizasyonlarından da faydalanabilir.”
Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği’nin11 10/1. maddesi hükmüne göre onarım yeri konusunda şu tespitleri yapmak mümkün:
