İnternet Üzerinden Faaliyetini Yürüten Taşıma İşleri Simsarının Sadakat ve Özen Borcu

Duties of Care - Loyalty of the Transportation Broker Who Carries Out His Activity on the Internet

F. Itır BİNGÖL

Karayoluyla eşya taşıyan taşıyıcılar, bazen araçlarına yük bulmak için taşıma işleri simsarlarından yardım alırlar. Taşıma işleri simsarları genellikle şehirlerarası yollardaki kavşaklara yakın yerlerde işletmelerini açarlar. Taşıyıcılar, boş kalan araçlarına yük bulmak istediklerinde yollarının üstündeki bu taşıma işleri simsarlarından yardım alabilirler. Taşıyıcı, taşıma işleri simsarı ile simsarlık sözleşmesi yapar, simsar ona uygun yük bulursa ve taşıma sözleşmesi yapılırsa, o zaman taşıyıcı, simsara bir ücret öder. Bunun yanı sıra gönderenin de kendisine uygun bir taşıyıcı bulması için taşıma işleri simsarından yardım alması mümkündür. Simsarın, kendisine simsarlık sözleşmesiyle yetki verilmediği sürece taşıyıcıyı temsil etme yetkisi yoktur, fakat sadakat ve özen borcu vardır. İnternet çağında, bazı gönderenlerin ve taşıyıcıların, internet üzerinden hizmet sunan çevrim içi -online-taşıma işleri simsarlarından yardım almaya başladıklarını görmekteyiz. Bu çalışmada internet üzerinden hizmet sunan taşıma işleri simsarının sadakat ve özen borcunun kapsamının ilkinden farklı olup olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Taşıma İşleri Simsarı, Online-Taşıma İşleri Simsarı, İnternet Üzerinden Hizmet Sunan Taşıma İşleri Simsarı.

The carriers who carry their goods by road, sometimes need the assistance of the transportation brokers in order to find load for their transportation vehicles. The transportation brokers establish their enterprises by the cross roads of the express ways. When carriers’ transportation vehicles are empty and they need to load them, they may get assistance from these brokers on their way. The carrier make a brokerage contract with these transportation brokers, and when the broker finds a proper load for the carrier and the transportation contract is made, then the carrier pays a fee to the broker. In addition to this, it is also possible that a consignor may need the assistance of the broker to find a proper transportation vehicle for his load. The broker doesn’t have the aurthority to represent the carrier, unless this authority is given by the brokerage contract, but he has duties of care and loyalty. In the internet era, we began to see that some carriers or consignors apply for the assistance of the transportation brokers who work online. In this article we try to answer the question; if the extent of the duties of care and loyalty of the online-transportation broker is different than the former one.

Transportation Broker, Online-Transportation Broker, Transportation Broker who Works On-Line.

GİRİŞ

Simsar, bağımsız bir tacir yardımcısı olarak aracılık faaliyeti yürütür. Simsarın, taşıma işlerine de aracılık yapması mümkündür. Simsarın taşıma işlerine aracılık etmesi konusunda özel hükümler bulunmamasına rağmen; uygulamada sık sık karşılaşılan bir faaliyet olduğu doktrinde ifade edilmiştir. Bu faaliyet genellikle; simsarın, şehirlerarası yolların üstünde açtığı işletmede yoldan geçen boş kamyonlara yük (eşya), eşyasını taşıtmak isteyen kişilere de uygun kamyonu bulması şeklinde yürütülür. Söz konusu faaliyeti yürüten kişiyi nitelendirmek üzere doktrinde; taşıma işleri simsarı ifadesinin kullanılmasının uygun olacağı belirtilmiştir¹ .

Doktrinde bu terimi kullanan ilk yazar olan Battal, taşıma işleri simsarının yürüttüğü faaliyetin uygulamada nasıl işlediğini şu şekilde anlatmıştır: Bu kişilerin büyük bir çoğunluğu önceden taşıma işi yapmış, bu sırada kendisine iyi bir çevre ve bu çevrede de iyi bir ün edinmiş olan kişilerdir. Artık taşıma işi yapmayı bırakmış olan bu kişiler, şehirlerarası yollardaki kavşak noktalarına açtıkları işletmelerde taşıma işleri simsarı olarak taşıma aracılığı yaparlar. Bazen açtıkları bu işletmelerde kamyoncuların dinlenebilmeleri ve ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için motel, market ve lokanta gibi yerler de bulunur.

Şehirlerarası taşımacılık yapan kamyoncular, bu noktaları bilir ve yolları üzerindeki bu işletmelerden birine yanaşarak işletme sahibinden kendisine yük bulmasını isterler. Civardaki üretici ya da toptancılar da mallarını taşıtmak istediklerinde yine bu taşıma işleri simsarını telefonla arayarak kendilerine uygun bir taşıyıcı bulmasını isterler. Taşıma işleri simsarı, bu talebi içeren telefon konuşmasının ardından, o sırada işletme içerisinde vakit geçirerek yük beklemekte olan taşıyıcılara ya da taşıyıcı adına çalışan şoförlere taşınacak yükle ilgili genel bir çağrı ya da anons yapar. Bu duyurunun ardından bu işi almak isteyen bir kişi olursa, onu ya da birden fazla kişinin işe talip olması durumunda bunlar arasından iş için uygun gördüğü kişiyi belirleyip onunla eşyasını taşıtmak isteyen kişiyi ki; onu gönderen² olarak nitelendirebiliriz, telefonda görüştürür. Taşıma işine talip olan kişi ile gönderen, taşıma sözleşmesinin ücret gibi esaslı hususlarını, bu telefon konuşması sırasında kararlaştırırlar ve böylece taşıma sözleşmesi kurulmuş olur.

Battal’ın makalesini kaleme aldığı 2004 yılından günümüze internetin hayatımızda oynadığı rolün giderek artması, birçok faaliyetin yürütülmesinin dijital ortama aktarılmasıyla birlikte eşya taşıma işindeki simsarlık faaliyeti de internet üzerinden yapılabilecek duruma gelmiştir. Bu hizmeti veren web sitelerine, merkezleri yurt dışında bulunan www.searates.com, www.linebooker.co.za ve Türkiye’de bulunan navlungo.com, https://tirport.com, www.yolda.com, www.nakliyeilani.com siteleri örnek verilebilir. Bu sitelere üye olan taşıyıcılara, siteyi ziyaret edip de eşyasını taşıtmak için uygun taşıyıcı arayan kişilerle taşıma sözleşmesi yapma fırsatı sunulmaktadır.

Çalışmamızdaki amacımız; bu şekilde internet üzerinden hizmet sunan taşıma işleri simsarının faaliyetini yürütürken göstermesi gereken sadakat ve özen borcunun kapsamının, yol kenarlarında kurdukları işletmelerde bu hizmeti sunan taşıma işleri simsarından farkının bulunup bulunmadığını ortaya koymaktır.

I. GENEL OLARAK SİMSAR

Simsarla ilgili hükümler TBK’nın 520 ilâ 525. maddelerinde düzenlenmiştir. 520. maddenin ilk fıkrasına göre; ‘simsarlık sözleşmesi, simsarın taraflar arasında bir sözleşme kurulması imkânının hazırlanmasını veya kurulmasına aracılık etmeyi üstlendiği ve bu sözleşmenin kurulması hâlinde ücrete hak kazandığı sözleşmedir’.

Bu hükümden simsarın, temelde iki şekilde faaliyet gösterebileceği anlaşılmaktadır: Simsar, sözleşme yapmak isteyip de kendisiyle sözleşme yapabilecek uygun kişiyi bulamamış olanlara bu kişileri gösterebilir. Bu faaliyeti, TBK m.520/I’deki ifadeyle; ‘sözleşmenin kurulması imkânının hazırlanması’dır. Bu şekilde hareket eden simsara, fırsat gösterici simsar³ (nachweismäkler)⁴ denir.

Simsarın Kanundaki tanımından yola çıktığımızda; simsarın tarafların bir sözleşme kurabilmeleri için onları tanıştırmanın ve birbirlerini bulmalarını sağlamanın ötesinde; onların yapmak istedikleri sözleşme (asıl sözleşme⁵ )nin kurulabilmesi için gereken başka şartlar varsa, örneğin tarafların pazarlık aşamasına katılmak, asıl sözleşmenin taslağını oluşturmak⁶ gibi... bunları da yerine getirerek sözleşmenin kurulmasında daha fazla rol oynaması da mümkündür. Bu şekilde davranan simsara da sözleşmenin kurulmasına aracılık eden (vermittlungsmäkler⁷ ) simsar denir⁸ .

Fırsat gösterici simsarın, vekâlet veren ile sözleşme kurabilecek üçüncü kişileri bir araya getirmesine gerek yoktur. Vekâlet verene üçüncü kişinin iletişim bilgilerini ileterek ona asıl sözleşmeyi kurabilmesi için fırsat sunması yeterlidir. Bu nedenle de onun faaliyeti iki aşamadan oluşur: Önce vekâlet verenin asıl sözleşmeyi kurabileceği kişileri arar, ardından bulduğu kişilerin adlarını (ticaret unvanlarını) ve iletişim bilgilerini vekâlet verenle paylaşır⁹ .

Uygulamada bu iki simsarın yürüttüğü faaliyetlere benzer işler yürüten yönlendirici simsar¹⁰ (Zuführungsmäkler) olarak adlandırılan bir simsar daha bulunmaktadır¹¹ . Yönlendirici simsar, vekâlet veren ile üçüncü kişi arasında doğrudan temas sağlar. Bu nedenle de onun yürüttüğü faaliyet, diğer iki simsarın yürüttüğü faaliyetlerin arasında bir yerdedir¹² . Aslında yönlendirici simsarın aracılık eden simsardan ayırt edilmesi, aralarındaki farkın ortaya konulabilmesi pek kolay değildir¹³ .

Bu ayrımı yaparken, simsarın hareket şekline bakmak gerekir. Eğer simsar, bulduğu üçüncü kişiyi, vekâlet veren ile sözleşme yapması için ikna etmeye çalışır¹⁴ ve onu ikna ettikten sonra artık sözleşmeyi kurma niyetinde olan üçüncü kişi ile vekâlet vereni bir araya getirirse; aracı simsar olarak hareket etmiş olur¹⁵ . Yönlendirici simsar da üçüncü kişileri, vekâlet veren ile asıl sözleşmeyi kurmak üzere bir araya getirip doğrudan temas kurmalarını sağlar, ama onun yaptığı faaliyet aracı simsarınkinden farklı olarak, henüz sözleşme yapma niyeti kesinleşmemiş olan üçüncü kişiyi, asıl sözleşmenin yapılabilmesi için bir nevi görüş alışverişinde bulunmak üzere bir araya getirmektir¹⁶ .

TTK m.102/1’de acentenin tanımı şu şekilde yapılmıştır: ‘Ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru veya işletmenin çalışanı gibi işletmeye bağlı bir hukuki konuma sahip olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi veya bunları o tacir adına yapmayı meslek edinen kimseye acente denir’. Simsarın yürüttüğü faaliyet acenteninkine benzemektedir. Ancak acentenin faaliyeti süreklilik arz ederken¹⁷ , simsarın faaliyetinin sürekli olması gerekmediğinden¹⁸ aralarında fark vardır¹⁹ . Nitekim eğer acenteden sürekli olarak değil de tek sefer için (ya da önceden sayısı belirlenmiş birden fazla sefer için) aracılık yapması isteniyorsa, bu verilen aracılık hizmetinin sonuçlanması uzun bir zaman alsa bile bu durum, söz konusu aracılık faaliyetinin acentelik olarak nitelendirilmesine imkân vermez. Böyle bir durumda simsarlık faaliyeti söz konusu olur²⁰ . Acentenin verdiği hizmetin süreklilik arz etmesi, simsardan farklı olarak bu faaliyetin arızî olarak yapılamaması²¹ , bir meslek olarak yürütülmesini de gerektirir²² . Ayrıca acentenin çalıştığı vekâlet verenin mutlaka bir tacir olması gerekirken²³ simsar için böyle bir şart aranmamaktadır.