İşçi İşveren İlişkilerinde Alacak Borç Takası

Kazım Yücel DÖNMEZ

İşçi işveren ilişkilerinde, tarafların birbirlerinden çeşitli adlar altında alacakları ve borçları oluşmaktadır. Bu alacakların ve borçların birbirleriyle “ödeştirilmesi” veya başka bir deyimle, birbirleriyle “sayıştırılması”, takas işlemi ile gerçekleştirilmektedir. Takas konusu İş Kanununda düzenlenmemiştir. Konuya ilişkin düzenleme Türk Borçlar Kanununda yer almaktadır.

TBK yanında İcra ve İflas Kanunu, Türk Ticaret Kanunu gibi diğer genel kanunlarda da takasla ilgili çeşitli hükümler bulunmaktadır. İş Kanunundaki takas konusundaki boşluk, bu kanunlarla doldurulmakta olup, ayrıca Yargıtay’ın takasa ilişkin kararlar da konuya ışık tutmaktadır. Öğretide bazı eleştiriler olmasına karşılık, uygulamada mevzuattan kaynaklanan bir yetersizlik ile karşılaşılmamaktadır.

Takas, Akdi Takas, Kanuni Takas, Takasın Koşulları, Takas Beyanı, Ücret Takası, Tazminat Takası, Muaccel Alacak, Özdeş Edim, Faiz, Cezai Şart.

In employer-employee relations, parties has receivables and payables from each other under various names. “Squaring” or in other words “Offsetting” the receivables and payables with each other is realized by swap transaction. The swap topic is not arranged in Labor Act. The arrangement related to this topic is mentioned in Turkish Code of Obligation.

Beside the TCO, there are some provisions related to swap in other general acts as Execution and Bankruptcy Act and Turkish Commercial Act. The gap in Labor Act on swap is fulfilled by those acts, moreover Supreme Court’s decisions on swap enlighten the topic. Although there are some critics in the doctrine, an inadequacy sourced from the regulations is not encountered in practice.

Swap, Contractual Swap, Legal Swap, Swap Conditions, Swap Statement, Wage Swap, Compensation Swap, Mature Receivable, Identical Deem, Interest, Penal Clause

I. GİRİŞ

İşçi işveren ilişkilerinde, tarafların birbirlerinden ücret, ücret ekleri, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı, maddi ve manevi tazminat, avans bakiyesi, zarar bedeli gibi çeşitli adlar altında alacakları ve borçları oluşmaktadır. Tarafların bu alacaklarının ve borçlarının birbirinden düşülmesi, (başka bir deyişle, tarafların ödeşmesi veya sayışması) bunların koşulları ile hüküm ve sonuçları iş hukukunun önemli konuları arasında yer almaktadır. Türk Hukukunda takas olarak adlandırılan bu durum, birçok ayrıntıyı ve sorunu da beraberinde taşımaktadır.

II. KAVRAM

Genel olarak takas, sözlük anlamı olarak“mal alıp karşılığında mal vererek ödeşme”¹ şeklinde tanımlanmaktadır. Hukukçuların tanımları da bu doğrultudadır. “Takas, ödeşme; sayışma; aynı cinsten, ikisi de muaccel, karşılıklı iki alacağın birbirine sayışılması”². “Takas, bir miktar para veya özdeş edimleri karşılıklı ve kural olarak muaccel iki alacağı takas edebilecekleri anda daha az olan borç tutarınca sona erdiren kural olarak tek taraflı karşı tarafın kabulüne ihtiyaç olmayan yenilik doğurucu bir hukuki işlemdir”³.”Takas, iki kişi arasındaki aynı cinsten karşılıklı borçların, bunlardan birinin tek taraflı beyanıyla sona erdirmesidir”⁴. “Takas, birbirine karşı aynı cins alacağa sahip kişilerden birinin tek taraflı beyanı ile bu alacakları az olanı tutarında sona erdirmesidir”⁵. TBK ve diğer kanunlarda ise takas tanımlanmamıştır. Hukukçuların tanımları arasında da bir birlik bulunmamaktadır.

III. UYGULANACAK HÜKÜMLER

4857 sayılı İş Kanununda işçinin ve işverenin birbirlerinden olan alacaklarının ve borçlarının takasına ilişkin herhangi bir hüküm yoktur. Bu konuda İş Kanununda boşluk bulunmaktadır.