Sosyal Sigorta Prim Borçlarının Ödenmesi Sorumluluğunda Haklı Sebep

Halil YILMAZ

Sosyal güvenlik ilişkisi gereği SGK, işverenlerden olan prim alacaklarını bir an önce tahsil edebilmek için, borçlu şirket yanında kanun tarafından belirlenen prim ödeme sorumlusu olan şirket yönetim kurulu üyeleri de dahil üst düzey yöneticisi olan kişilere de başvurmaktadır. Üst düzey yöneticiler ancak haklı sebeplerin bulunması halinde prim ödemeye ilişkin sorumluluktan kurtulabilmektedir. Nelerin haklı sebep olduğu takdire bağlı olduğundan, kanunda gösterilmeyerek uygulamaya bırakılmıştır.

Prim Ödeme Sorumluluğu, Müteselsil Sorumluluk, Müteselsil Borçluluk, Yönetim Kurulu Üyesi, Yetkili, Temsilci, Kamu Yönetimi, Belediye, Tasfiye, Önemli Sebep, Gerçek Sebep, Ciddi Sebep, Çekilmezlik, Beklenilmezlik, İyiniyet, Hak ve Nesafet, Fiili Yönetici, Bütçe.

In order to collect his premium receivables immediately from employers, Social Security Institution applied to company executives including the board members which are determined by the law liable from the premium debts beside the debtor company. Company executives can only be exempted from their liability of premium payment if there are valid grounds. As which situations would be considered valid grounds depend to the discretion, it is left to the practice without mentioning in the law.

Premium Payment Liability, Joint Liability, Joint Indebtedness, Board Member, Authority, Representative, Public Administration, Municipality, Liquidation, Important Reason, Real Reason, Critical Reason, Unbearable, Unlikelihood, Bone Fide, Right and Conscience, De Facto Manager, Budget.

I. GİRİŞ

Sosyal güvenlik ilişkisi, bu ilişkinin tarafları olan Sosyal Güvenlik Kurumu ve işveren için birtakım haklar ve yükümlülükler doğurur. İşveren bakımından bu ilişkiden doğan yükümlülüklerden birisi ve en önemlisi prim ödeme yükümlülüğüdür. Kurumun sosyal sigorta yardımlarını sağlaması, en önemli gelir kaynağı olan sigorta primlerinin zamanında ve eksiksiz olarak ödenmesine bağlıdır. İşveren, çalıştırdığı sigortalıların primlerine esas tutulacak kazançlar toplamı üzerinden hesaplanacak prim tutarlarını bir ay içinde çalışanların ücretlerinden kesmek ve kendisine ait prim tutarlarını da bu miktara ekleyerek en geç ertesi ayın sonuna kadar kuruma ödemek zorundadır (5510 s.K. m.88). Süresinde ödenmeyen prim alacakları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca kurumca tahsil edilir. Kanun, prim ödemeleri bakımından işverenin sorumlu olması ile yetinmemiş, primlerin tahsilini güvence i daha kolay ve daha az masrafla tahsil etmektir. Dolayısıyla, kurum alacağı sürüncemede bırakılmamış olacaktır.

Sorumluluk, ortak sıfatından kaynaklanabileceği gibi yönetici sıfatından da kaynaklanabilir¹. İşverenin prim borcundan ötürü, kamu görevlileri ile tüzel kişi işverenlerin üst düzeydeki yöneticilerine ve yetkililerine, işverenle birlikte müteselsil sorumluluk getirilirken, primlerin zamanında ve düzenli olarak tahsilinin güvence altına alınması ve prim ödeme işinin özendirilmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Üst düzey yöneticiler bakımından, kurum alacakları için müteselsil sorumlu olmak kural; bu sorumluluktan kurtulmak ise istisnadır. Ancak 'haklı bir sebebin' varlığı halinde, üst düzey yönetici bu sorumluluktan kurtulabilir². Üst düzey yöneticiliğin, tüzel kişi işverenin haklarını ve borçlarını yerine getirebilmesinde etkili olması, buna karşılık her zaman için mali kaynaklara hâkimiyet kuramaması gerçeği, prim borçlarının ödenmemesinde haklı sebebe dayanılmasına ilişkin özel hükümler sevkedilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Dolayısıyla, haklı sebebin tespiti üst düzey yöneticinin sorumluluktan kurtulması açısından önemlidir. Ancak 'haklı sebep' kavramı ucu açık bir kavram olup yoruma muhtaçtır. Bu nedenle, incelenmesi gereği duyulmuştur.

II. PRİM ÖDEME SORUMLULUĞU BAKIMINDAN YASAL DURUM

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Hakkında Kanunun 88’inci maddesine göre, sigorta primlerini yasal süresi içerisinde tahakkuk ve tediye etmeyen tüzel kişiliği haiz işverenlerin üst düzeydeki yöneticileri veya yetkilileri, prim borcundan dolayı Kuruma karşı işverenleri ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulmuşlardır. Müteselsil sorumlulukta alacaklı, alacağının tamamını veya bir kısmını, karşısındaki sorumlulardan dilediği birinden isteyebilmek imkânına sahiptir. Alacaklı, sorumluların içinden ödeme gücü en yüksek olanı seçerek edimin tamamını ondan isteyebilir. Kurum alacağının doğduğu ve ödenmesi gerektiği zamandaki üst düzeydeki yöneticileri veya yetkilileri ile kanuni temsilciler ancak haklı sebeplerin varlığı halinde bu sorumluluktan kurtulabilirler.