6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda “Grup Toplu İş Sözleşmesi”

Rabiye YAMAN

Bu çalışmamızda öncelikle, toplu iş sözleşmesi düzeyi ve türleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunuyla mevzuata giren “Grup Toplu İş Sözleşmesi” genel olarak açıklanmış ve şartları ele alınmıştır. Konuyla ilgili olarak, geçmiş dönemlerdeki doktrin görüşlerine ve Yargıtay kararlarına yer verilmiştir.

Toplu İş Sözleşmesi, 6356 Sayılı Kanun, Grup Toplu İş Sözleşmesi, İşveren.

In our study, information about the types and the levels of collective labour agreements is primarily given. Then, the Group Labour Contract that has been enacted by the Trade Union and Collective Labour Agreement Act No. 6356 is explained and its requirements are examined. In this regard, the opinions asserted in the doctrine in the past and the Supreme Court decisions are evaluated.

Collective Labour Agreement, Act No. 6356, Group Labour Contract, Em ployer.

GİRİŞ

Birden çok işyerleri ve işletmeleri kapsamak üzere yapılabilen “grup toplu iş sözleşmesi” (6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu m.34/III), 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu’nda açıkça düzenlenmese de (m.3/c.2 ve m.27/son), doktrin ve yargı kararlarında grup toplu iş sözleşmesinin bir işçi sendikası ile işveren sendikası arasında aynı işkolunda ve farklı işverenlere ait aynı veya farklı bölgelerde bulunan işyerlerini kapsayacak şekilde yapılarak yürürlüğe konulabileceği kabul edilmekteydi¹. Fiilen uygulanmakta olan ve “grup toplu iş sözleşmesi”, “grup sözleşmesi” veya “işyerleri toplu iş sözleşmesi” olarak adlandırılan bu tür sözleşmelere, 6356 sayılı STİSK.’da açıkça yer verilmiştir. Yeni düzenleme “Toplu İş Sözleşmesinin Kapsamı ve Düzeyi” başlıklı 34 üncü maddede “Bir toplu iş sözleşmesinin aynı işkolunda bir veya birden çok işyerini kapsayabilir” hükmünü koyduktan sonra işletme toplu iş sözleşmesini tanımlamış ve ardından grup toplu iş sözleşmesinin “tarafların anlaşması üzerine bir işçi sendikası ile bir işveren sendikası arasında, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerleri ve işletmeleri kapsamak üzere yapılabileceğini” belirtmiştir. Aslında grup toplu iş sözleşmeleri de bir işyeri toplu iş sözleşmesi tipindedir ve benzer şekilde hüküm doğurur. Ancak ileride görüleceği gibi bazı konularda tek bir işyeri için yapılan toplu iş sözleşmelerinden farklı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. 275 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu döneminde toplu iş sözleşmeleri işyeri ve işkolu düzeyinde yapılmakta iken, 2822 sayılı kanun ile sadece işyeri düzeyinde toplu iş sözleşmesi yapılabileceği kabul edilmiştir. Kanun koyucunun toplu iş sözleşmelerini yalnız işyeri düzeyine indirmesindeki amaç uygulamada farklı düzeyde yapılan sözleşmelerin getirdiği sıkıntıları gidermektir. Ancak grup toplu iş sözleşmeleri ile de teorik olarak aynı işkolunda tüm işyerlerini kapsayan çok geniş çaplı bir toplu iş sözleşmesi imzalanması mümkündür.

Çalışmamızda öncelikle genel olarak toplu iş sözleşmesi düzeyi ve türlerinden bahsedildikten sonra grup toplu iş sözleşmesi kavramı, unsurları ve grup toplu iş sözleşmesi yapılmasının şartları incelenecektir.

I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN DÜZEYİ VE TÜRLERİ

Toplumlarda toplu iş sözleşmesi düzeyi, sendikaların örgütlenme şekline, ülkelerin ekonomik, sosyal özelliklerine göre veya coğrafi özelliklerine göre değişiklik gösterebilmektedir². Bu açıdan toplu iş sözleşmeleri meslek, işyeri, işkolu veya bölge eyalet gibi daha geniş düzeylerde yapılabilmektedir. Toplu iş sözleşmesi düzeyi, toplu iş sözleşmesi türlerinden farklı bir kavram olup toplu iş sözleşmesinin hangi coğrafi alanda uygulanacağını ifade eder³.