Popper ve Kuhn’un Görüşleri Bağlamında, Modern Bilgi Teorilerinin Eleştirisi ve Bu Eleştirilerin Geniş Anlamda Ceza Hukuku Alanındaki Yansımaları

Criticism of Modern Knowledge Theories in the Context of Popper and Kuhn's Opinions and Their Reflections on Criminal Law in a Broad Sense

Hakan KARAKEHYA

Modern dönemin en temel unsurlarından birini oluşturan aydınlanma sayesinde, kamusal alanda geçerli yegane bilgi kaynağı bilimsel bilgi haline gelmiştir. Bu gelişme insanlık ve medeniyet adına çok önemli bir adımdır. Ancak modern sürecin ilerleyen zamanlarında bilimselliğe verilen önem ve duyulan güven o kadar artmıştır ki, bilimselliğin dayanak yapıldığı bir takım anti demokratik ve ayrımcı uygulamalar toplumsal alanda baş göstermeye başlamıştır. Bunun yanında bilimsel bilgi sayesinde sağlanan gelişmeler insanlığa sadece kolay üretmeyi, ulaşımı ve iletişim kurmayı değil, aynı zamanda çok daha kolay ve fazla miktarda çalmayı, öldürmeyi, bozmayı, tahrip etmeyi de sağlamıştır. Bunun yanında bilimsel bilginin elde edilme yöntemleri de ciddi şekilde sorgulanmaya başlanmıştır. Bu bağlamda çalışma içerisinde modern bilgi teorilerine ilişkin eleştirileriyle ön plana çıkan iki önemli yazarın görüşleri doğrultusunda, bilimselliğe ilişkin modern teorilerin eleştirisi yapılacaktır. Bu iki yazar Popper ve Kuhn’dur. Metin içerisinde bilimselliğe ilişkin modern teorilerin genel yapısı hakkında bilgi verildikten sonra, Popper’ın tarihsicilik anlayışına eleştirisi ve bilimsel yöntem olarak yanlışlanabilirliğin önemini vurgulaması ele alınacaktır. Daha sonra ise Kuhn’un bilimsel devrimlerin yapısına ilişkin tespitleri irdelenecektir. Bu iki yazarın eleştirileri doğrultusunda modern bilgi teorileri değerlendirildiğinde, her bilim alanına ilişkin bir takım sonuçlar çıkartılabilecektir. Geniş anlamda ceza hukuku da bu alanlardan müstesna değildir. Ancak ulaşılan en önemli sonuç şudur ki; bilimsel verilere hep şüpheyle bakılmalı ve bilimsellik hiçbir zaman için insani değerlerin önüne koyulmamalıdır. Bu şekildeki bir hareket tarzı hem bilimin daha sağlıklı gelişmesini sağlayacak hem de insanlığımızı saçma bir gelişim amacına feda etmemizi engelleyebilecektir.

Ceza Hukuku, Ceza Muhakemesi Hukuku, Bilim Felsefesi, Aydınlanma, Modernizm.

Thanks to the enlightenment, which constitutes one of the most fundamental elements of the modern era, the only valid information source in the public sphere has become scientific knowledge. This development is a very important step in the name of humanity and civilization. However, the importance given to science and the confidence felt in the later stages of the modern process reached extreme dimensions. For this reason, a number of anti-democratic and discriminatory practices in which scientificity is based has begun to emerge in the social field. In addition, advances provided by scientific knowledge have enabled mankind not only to produce, transport and communicate easily, but also to steal, kill, disrupt and destroy much more easily. At the same time, the methods of obtaining scientific knowledge have been seriously questioned. In this context, in line with the views of two important writers who come to the fore with their criticisms about modern information theories, modern theories of information will be criticized. These two authors are Popper and Kuhn. In the text, firstly, the general structure of modern theories related to science will be given. Popper's critique of historicism and his emphasis on the importance of falsification as a scientific method will be discussed. Then, Kuhn's determinations about the structure of scientific revolutions will be examined. When the theories of modern knowledge are evaluated in line with the criticism of these two authors, a number of conclusions can be drawn about each field of science. In a broad sense, criminal law is also not exceptional. The most important result of these criticisms in the field of criminal law is as follows; scientific data should always be looked at with suspicion and scientificity should never be put before human values. Such a way of action will both ensure a healthier development of science and prevent us from sacrificing our humanity for a ridiculous development goal.

Criminal Law, Criminal Procedure Law, Philosophy of Science, Enlightenment, Modernism.

GİRİŞ

Sosyal, ekonomik ve kültürel alanda büyük değişimleri beraberinde getiren modern sürecin en önemli özelliklerinden biri, bilimsel verilerle ortaya konmuş büyük toplumsal projeler üretmesidir.¹ Bu bağlamda modernist bir sosyal projede ilk göze çarpan hususlar, bilimsellik vurgusu ve geniş kitleler için güzel bir gelecek vaadidir.² Ancak modern süreçte tüm bireylerin özünde tek kabul edilerek, insanlık için genel-geçer projeler üretilmesi ve bilimselliğin bir meşrulaştırma aracı olarak kullanılması gibi nedenlere bağlı olarak, zaman içerisinde modern süreç eleştirilmeye başlanmıştır. Bu eleştirilerden nasibini modern bilgi teorileri de almıştır.

Biz bu çalışmamızda modern düşünce yapısının bir sonucu olarak ortaya çıkan modern bilgi teorilerini, Popper ve Kuhn’un görüşleri doğrultusunda irdelemeyi ve söz konusu eleştirilerin geniş anlamda ceza hukuku alanındaki yansımalarını tespit etmeyi amaçlıyoruz. Bu noktada, modern bilgi teorilerine eleştiri yönelten birçok yazar var iken, neden bu iki yazarın görüşlerinin tarafımızca ön plana alındığına yönelik sorular akla gelebilecektir. Bu durum iki nedene dayanmaktadır. Birincisi, çalışmalarımız sırasında bilimsel bilgiye ilişkin tespitleri bizi en çok etkileyen iki yazar olmaları dolayısıyla Popper ve Kuhn tercih edilmiştir. İkincisi ise belirli yazarların görüşlerini ön plana alarak çalışma yapma zorunluluğundan kaynaklıdır. Nitekim modern düşünce yapısına ve bilgi teorilerine yönelik çok önemli tespitleri olan Feyerabend gibi birçok başka yazar da vardır.³ Ancak bilgi teorilerine ilişkin çalışma yapmış tüm yazarların görüşlerini bir makale çerçevesinde ele almak mümkün değildir. Böyle bir çalışma ancak geniş çaplı bir monografinin konusunu oluşturabilecektir. Bu nedenle biz de çalışma içerisinde ara ara başka yazarların görüşlerinde faydalanacak olsak da, temelde bu iki yazarın tespitleri bağlamında çalışmamızı yapılandırmayı uygun bulduk.

Modern sürece ve modern bilgi teorilerine yönelik eleştirilerimiz, yüzeysel bir bakışla, modern sürece ya da bilimsel bilgiye karşı olduğumuz şeklinde yorumlanabilecektir. Ancak böyle bir iddiamız olmadığı gibi, modern süreci ve aydınlanmayı insanlık açısından önemli bir kazanım olarak gördüğümüzü de ifade etmek isteriz. Modern sürecin ve dolayısıyla aydınlanmanın önemine ilişkin yazılmış onlarca metin bulunmaktadır. Bizim buradaki amacımız ise genel anlamda olumlu olanı eleştirerek, eksikliklerin giderilmesi ve daha olumlu sonuçlara ulaşılabilmesine yöneliktir. Nitekim eleştiri ilerlemenin önkoşuludur.