Bir Suçtan Mahkûmiyet Nedeniyle Seçme ve Seçilme Ehliyetinden yoksunluk
Zekeriya YILMAZ
Bu çalışmamızda, ülkemizde Anayasa, Türk Ceza Kanunu, Türk Medenî Kanunu ve seçim kanunlarında yer alan düzenlemeler doğrultusunda bir suçtan mahkûmiyet nedeniyle seçme ve seçilme ehliyetinden yoksun kalma konusu ele alınmaktadır.
Seçme Hakkı, Seçilme Hakkı, Oy Kullanamayacak Olanlar, Seçme Hakkının İstisnaları, Kasıtlı Suçlardan Hükümlüler, Taksirli Suçlardan Hükümlüler, Kısıtlılar, Seçme ve Seçilme Hakkından Yoksunluk, Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi.
I. ANAYASA VE SEÇİM MEVZUATI BAKIMINDAN SEÇME VE SEÇİLME EHLİYETİNE ENGEL OLAN HÜKÜMLÜLÜK HÂLLERİ
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 67’nci maddesinin birinci fıkrasında; vatandaşların, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahip olduğu vurgulandıktan sonra, aynı maddenin üçüncü fıkrasında; on sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşının seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahip olduğu belirtilmiş, (23.7.1995 tarihli ve 4121 sayılı Kanunla ve 3.10.2001 tarihli ve 4709 sayılı Kanunla değişik) beşinci fıkrasında da; “Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askerî öğrenciler, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamazlar. Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde oy kullanılması ve oyların sayım ve dökümünde seçim emniyeti açısından alınması gerekli tedbirler Yüksek Seçim Kurulu tarafından tespit edilir ve görevli hâkimin yerinde yönetim ve denetimi altında yapılır.” denilmek suretiyle, seçme hakkının istisnaları, başka bir anlatımla, oy kullanamayacaklar gösterilmiş; buna bağlı olarak aynı hususlar 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 7’nci ve 8’inci maddelerinde de düzenlenmiş ve kimlerin seçmen olamayacağı, kimlerin oy kullanamayacağı açıklanmış bulunmaktadır.
Öte yandan, Anayasa’nın 76’ncı maddesinin ikinci fıkrası uyarınca “…taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.”
2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 10’uncu ve 11’inci maddelerinde de Anayasa’nın 76’ncı maddesine paralel bir düzenleme yer almaktadır. Bu Kanunun “Seçilme yeterliği” başlıklı 10’uncu maddesinde “Yirmibeş yaşını dolduran her Türk vatandaşı milletvekili seçilebilir.” denilmiş ve (seçilme ehliyetini olumsuz yönde etkileyen mahkûmiyetle ilgili olarak) 11’inci maddesinin (e) ve (f) bentlerinde de;
