Sınaî Mülkiyet Kanunu Üzerine Bir İnceleme
A Review on Industrial Property Law
Orhan SEKMEN
AB mevzuatına uyum sağlanması ile bu kapsamda ülkemizde sınaî hakların korunması için Yetki Kanunu kapsamında markaya ilişkin 556 sayılı KHK, coğrafi işaretlere ilişkin 555 sayılı KHK, tasarımlara ilişkin 554 sayılı KHK ile patent ve faydalı modele ilişkin 551 sayılı KHK 1995 yılında çıkartılmıştır. Ancak, mülkiyet haklarının kural olarak kanunla düzenlenmesi gerektiğine ilişkin Anayasa kuralı ile suç ve cezada kanunilik ilkesine ilişkin Anayasa hükmü gereği, KHK’ların bazı hükümleri itiraz üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Ayrıca diğer hükümlerin de iptal edilme riski bulunmaktadır. Hem bu nedenle hem de mehaz AB hukukundaki gelişmeler nedeniyle mehazla uyumun artırılması ile çağdaş bir sınaî mülkiyet sistemine geçmek için anılan KHK’ların tümü “Sınaî Mülkiyet Kanunu” adında tek bir kanun kapsamı altında yasallaştırılmıştır ve bu bağlamda yeni düzenlemeler de getirilmiştir.
Bu çalışma; marka, coğrafi işaret ve geleneksel ürün adları ile tasarım, patent ve faydalı model haklarını düzenleyen Sınaî Mülkiyet Kanunu’nu incelemeyi amaçlar. İnceleme de, genel açıklamalara yer verilip, Kanunun kabul ediliş nedeni, amacı, kapsamı ve niteliği ile ilgili açıklamalar yapıldıktan sonra, Kanunun planı üst başlığı altında, başlangıç hükümleri, ayrı kitaplar halinde düzenlenen Kanunun kapsamındaki sınaî haklara ilişkin ayrık hükümler ve ortak hükümler ile bazı kanunlarda değişiklik yapan hükümleri incelenip, değerlendirme yapılıp sonuçlar çıkartılmıştır.
Kanunun Niteliği, Tedbir, Sınaî Hak, Geleneksel Ürün Adı, Tescilsiz Tasarım, Buluş, İşaret, İptal, Hükümsüzlük.
Through the alingnment with EU legislation, under the framework of the Authorization Act for the industrial property law, the Decree Law numbered 556 on Trademarks, Decree Law numbered 555 on Geographichal Signs, Decree Law numbered 554 on Industrial Designs and Decree Law numbered 551 on Patents and Utility Models were adopted on 1995. Under the principle of the necessity of regulation of industrial property rights through a code and the principle of legality on crimes and penalties, many articles of these decrees were annulled by the Constitutional Court. Hence, there is still a risk for further annullment of other articles. In addition the causes for the considering these reasonings and by taking into consideration the developments in the EU Law, for the purpose of reaching a contemporary industrial property system and increasing the alignment level with EU Law, all decrees were amalgamated in a single Act on Industrial Property and new provisions were also added within this context.
This study aims to review the Act on Industrial Property on trademarks, geographichal signs and traditional product names and designs, patents and utility models. Within this study, besides general explanations, the ratio legis of the Act, reasonings, scope and the nature of the code are included, then, under the title of the Plan of the Act, the preliminary provisions, then, the industrial rights that are stated as different chapters in the code, and common provisions and the provisions amending other Acts were reviewed and many results are derived.
Nature of Act, Precaution, Industrial Right, Traditional Product Name, Unregistered Design, Innovation, Sign, Annullment, Invalidity.
Avrupa Birliği (AB) ile gümrük birliği anlaşmasına hazırlık sürecinde, AB mevzuatına uyumun sağlanması ile ülkemizde sınai mülkiyet haklarının korunması ve böylece fikri hakların üretilmesine yönelik faaliyetleri teşvik etmek, teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleşmesine katkı sağlamak, rekabet ortamını oluşturmak ve sanayinin gelişmesini sağlamak amacıyla, ilk önce Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) de 24/06/1993 tarihinde kabul edilen 3911 sayılı Yetki Kanununa1 dayalı çıkartılan 518 sayılı Türk Patent Enstitüsü’nün (TPE) Kuruluşu ve Görevleri Hakkındaki KHK’nın2, dayanak Yetki Kanununun iptal edilmesi3 nedeniyle, iptal edilmesinden4 sonra, TBMM’de 16.06.1994 tarihinde kabul edilen 4004 sayılı Yetki Kanununa5 dayalı çıkartılan ve 06.11.2003 tarihinde kabul edilen 5000 sayılı Kanun6 ile yasallaşan Türk Patent Enstitüsü’nün (TPE) Kuruluşu ve Görevleri Hakkındaki 544 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK)7 ile 1994 yılında TPE kurulmuştur.
Enstitünün kurulmasından sonra 08.06.1995 tarihinde TBMM’de kabul edilen 4113 sayılı Yetki Kanununa8 dayalı, sınai hakların korunmasına ilişkin KHK’lar9 Bakanlar Kurulunca kabul edilmiştir. Bunlar; Patent Haklarının Korunması Hakkındaki 551 sayılı KHK, Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkındaki 554 sayılı KHK, Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki 555 sayılı KHK ve Markaların Korunması Hakkındaki 556 sayılı KHK’lardır. Hemen belirtelim ki bu KHK’ların yayımlanmasından sonra, ilgili sınai haklar bu KHK’lar ile korunmaya başlamıştır10.
Bu düzenlemelerden sonra, sınai haklardan Entegre Devre Topografyalarının Korunması Hakkındaki Kanunun11 22.04.2004 tarihinde, yine fikri hak olan Yeni Bitki Çeşitlerine İlişkin Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanunun da12 08.01.2004 tarihinde TBMM’ce kabul edilmekle sınai mülkiyet haklarına ilişkin düzenlemeler tamamlanmıştır. Ancak, bugüne kadar düzenlemelerde değişiklikler yapılmışsa da, KHK’lar bir türlü kanunlaştırılamamıştır. Bununla birlikte, düzenlemelerin katkısıyla Türkiye’nin ekonomik gelişmesine paralel olarak sınai mülkiyet alanında kayda değer önemli gelişmeler olmuştur. Bunlar; sınai haklara ilişkin başvurulardaki artışlar, insan kaynağı oluşturulması ve patent başvurularının araştırılması, Enstitünün uluslararası başarılı faaliyetleri ve incelemesinin yapılması vs. hususlardır.
