Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Acentenin Hastalık veya Yaşlılık Gerekçesiyle Acentelik Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Denkleştirme İsteminin Durumu

Status of Commercial Agent’s Indemnity After Termination ofthe Agency Contract on Grounds of Age, Infirmity or Illness

Argun KARAMANLIOĞLU

Çalışmamızda; acentenin denkleştirme istemine ilişkin Türk Ticaret Kanunu md. 122’de yer almayan acentenin hastalık veya yaşlılık nedeniyle acentelik sözleşmesini feshi halinde denkleştirme istemi incelenmiştir. Konu, 86/653/EEC sayılı AB Direktifi ile özellikle Alman Hukuku yönünden karşılaştırmalı olarak ele alınmış; mehaz düzenlemelerdeki imkanın, Türk Hukuku’nda da kabul edilmesi gerektiği belirtildikten sonra hastalık veya yaşlılık nedeniyle acentelik sözleşmesini fesheden acentenin denkleştirme isteminde bulunmasının şartları değerlendirilmiş ve acentelik faaliyetinin ticaret ortaklığı tarafından yürütülmesi halinde, bu imkandan yararlanılıp yararlanılamayacağı tartışılmıştır.

Acente, Denkleştirme İstemi, Hastalık, Yaşlılık.

In this article, indemnity of commercial agency after termination of the agency contract on grounds of age, infirmity or illness of the commercial agent, which has not been regulated in Turkish Commercial Code art. 122 regarding the indemnity of commercial agency, is analyzed. Subject matter is analyzed in comparison with provisions of Council Directive 86/653/EEC and German Law. It is argued that indemnity right of commercial agency after termination of the agency contract on grounds of age, infirmity or illness of the commercial agent should also be accepted in Turkish Law. Conditions of indemnity are evaluated and possibility of indemnity in cases where commercial agent is a commercial company is discussed.

Commercial Agency, Indemnity of Commercial Agency After Termination of Agency Contract, Illness, Age.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile acentelik bölümünde getirilen en önemli yeniliklerden birisi, acentenin denkleştirme isteminin1 TTK’da açık bir kanuni düzenlemeye2 kavuşturulması olmuştur. Çalışmamızda, kapsamlı bir konu olan denkleştirme istemi konusu bütün olarak ele alınmayacak; yalnızca acentenin hastalığı veya yaşlılığı gerekçesiyle, acentelik sözleşmesini feshetmesi halinde, denkleştirme isteminde bulunmaya hak kazanıp kazanamayacağı Türk Hukuku’ndaki pozitif düzenleme ile karşılaştırmalı hukuk ve mehaza uygunluk yönünden incelenecektir. Ayrıca acentenin bu gerekçelerden birine dayanarak sözleşmeyi feshetmesi halinde, denkleştirme isteminde bulunabilmesinin özel şartları da çalışmamızda ele alınacaktır.

TTK md. 122/f.1’e göre; acentenin denkleştirme isteminde bulunabilmesi için bazı şartların gerçekleşmiş olması gereklidir. Doktrinde, denkleştirme isteminin şartları, maddi şartlar ile şekli şartlar şeklinde ikili bir ayrıma tabi tutularak da incelenmektedir3. Bu görüşe göre; TTK md. 122/f.1’de üç bent halinde sayılan hususlar, denkleştirme isteminin maddi şartları olarak ele alınmaktadır4. Denkleştirme isteminin, maddi şartları, TTK md. 122/f.1’de üç bent halinde düzenlenen hususlardır. Buna göre; a) Müvekkilin Acente Tarafından İşletmeye Kazandırılan Yeni Müşterilerden Sözleşmenin Sona Ermesinden Sonra da Önemli Menfaat Elde Etmesi b) Sözleşmenin Sona Ermesi Dolayısıyla Acentenin Sözleşme Devam Etseydi Müvekkilinin Kazandırdığı Müşterilerle Yapmış Olduğu veya Kısa Süre İçinde Yapacağı Sözleşmeler Dolayısıyla Elde Edebileceği Ücretten Mahrum Kalması c) Denkleştirme İsteminin Hakkaniyete Uygun Düşmesi, denkleştirme isteminin olumlu maddi şartlarıdır. Çalışmamızın kapsamının dışına çıkmamak adına, söz konusu şartlar burada ayrıntılı olarak incelenmeyecektir.

TTK md. 122/f.3’te ise; müvekkilin, feshi haklı gösterecek bir eylemi olmadan, acente sözleşmeyi feshetmişse veya acentenin kusuru sebebiyle sözleşme müvekkil tarafından haklı sebeplerle feshedilmişse, acente denkleştirme isteminde bulunamayacağı düzenlenmiştir. Fikrimizce, TTK md. 122/f.3’te düzenlenen, acentenin denkleştirme isteminde bulunamayacağı haller de, denkleştirme isteminde bulunmanın olumsuz şartı olarak incelenmelidir. Zira acentelik sözleşmesinin, TTK md. 122/f.3’e göre feshedilmiş olması halinde; TTK md. 122/f.1’e bakılmaksızın, acentenin denkleştirme isteminde bulunma hakkını kaybettiği sonucuna ulaşılması gereklidir.