AB ve Türk Rekabet Hukukunda Grup Ortaklıklarında Ana Ortaklığın Yavru Ortaklıkların İhlallerinden Doğan Sorumluluğu

Responsibility of a Parent Company in Group Partnerships Arising from the Violations of a Subsidiary Companies in the EU and Turkish Competition Law

Dilek CENGİZ

AB rekabet hukukunda son yıllarda, ana ortaklığın yavru ortaklıkların ihlallerine doğrudan veya dolaylı olarak katılmadığı durumlarda sorumlu tutulup tutulmayacağı sorunu, para cezası miktarının belirlenmesi, şirketlerin rekabet hukuku kuralları karşısında alacakları tedbirler, ve ihlal eyleminden zarar gören üçüncü kişilerin açacakları tazminat davaları itibarıyla büyük önem taşıyan güncel bir sorundur. Bu soruna yönelik tercih edilecek olan çözüm hem teşebbüsler hem de üçüncü kişiler bakımından çok ağır sonuçlar meydana getirme potansiyeli içermektedir. Sorunun hukuki çözümü olarak net ve belirgin her olayda adaleti ve hakkaniyeti sağlayacak bir formül oluşturulması kolay değildir. Bu bağlamda bu sorunun hukuken çözümü amacıyla AB rekabet hukuku uygulamasında uzun bir sürece yaygın olarak derin ve ayrıntılı tartışmalar ve değerlendirmeler yapılmıştır. İlk dönemlerde, somut olaya göre değişen belirlilik içermeyen ve istikrarlı bir uygulamaya imkan vermeyen çözümlerin yerini; son dönemde yerini, mevcut deneyimlere dayanan birikimin etkisiyle kısmen belirlilik içeren ve istikrarlı bir uygulama ile takip edilen çözümler almıştır. Bu durum karşısında bu sorun, hukuki derinliği, ağır sonuçları, önemi ve güncelliği itibarıyla bilimsel olarak incelenmeğe değer bir konu oluşturmaktadır.

Bu nedenle bu çalışmada rekabet hukukunda grup ortaklıklarında ana ortaklığın doğrudan veya dolaylı olarak katılmadığı yavru ortaklıkların ihlallerinden doğan sorumluluğu sorununa ilişkin değerlendirmeler ve çözümler bakımından AB ve Türk rekabet hukuku sistem ve uygulamaları incelenmiştir. Sonuç olarak AB rekabet hukuku karşısında, AB rekabet hukukunun hem örnek model ve mehaz oluşturması hem de Türk rekabet hukukunun AB’ne uyumlaştırılması yükümlülüğü itibarıyla Türk rekabet hukukundaki çözümlerin yeterliliğine ilişkin bir değerlendirme yapılmıştır.

Rekabet Hukuku, Avrupa Birliği, Grup Ortaklıkları, Ceza Sorumluluğu, Ana Ortaklık, Yavru Ortaklık.

The question of whether the parent company will be held responsible or not under the circumstances it does not participate, either directly or indirectly, in violations of subsidiary companies, in recent years at the EU Competition Law appears to be a current question bearing significant important as of the determination of fine, measures due to be taken by companies in face of the rules of the applicable competition law and actions for damages due to be filed by any third parties suffering losses as a result of an act of violation. The solution that may be preferred with relation to this question contains a potential that may bring forth very grave results both from the point of view of Undertakings and third parties. It is not ease to constitute a formula that will ensure the justice and equity in every clear and certain event as the legal remedy of the question pertaining thereto. In this context, various in-depth and detailed discussions and assessments have been made over a long period of time in the application of the EU Competition Law for the judicial settlement of this question. The solutions that do not contained certainty changing according to a concrete event and not give opportunity to a stable application in previous periods have been replaced by the solutions that are followed up by an application being stable and containing partial certainty with the effect of an experience, based on existing practices, in recent period. In face of this circumstance, this question constitutes a subject matter worth examining scientifically as of its legal depth, grave results, importance and actuality.

Therefore, the systems and applications of the EU and Turkish Competition Laws have been examined in respect of assessments and solutions pertaining to the question of responsibility of a mother company arising from the violations of subsidiaries in group partnerships at the competition law where the mother company does not participate in either directly or indirectly.

As a consequence, an assessment has been made with relation to the sufficiency of solutions at the Turkish Competition Law as of the obligation of the fact that both the EU Competition Law constitutes a model and reference, and the Turkish Competition Law is harmonized with the EU.

Competition Law, European Union, Group Partnerships, Penal Responsibility, Parent Company, Subsidiary Company.

Günümüzde finansal piyasaların küreselleşmesi olgusuna bağlı olarak, ülkelerin sınırlarını aşan rekabet ilişkileri, ticari piyasalardaki aktörlerin güçlü olmalarını gerektirmektedir. Zira bu şartlarda, yeterince güçlü olmayan aktörlerin faaliyetlerinde ve buna bağlı olarak rekabet ilişkilerinde başarılı olabilmeleri çok zordur veya mümkün değildir. Bu nedenle sözkonusu aktörler güçlerini arttırmalarına müsait bir model olması itibarıyla genel kavramsal adıyla ‘grup ortaklıkları’ modelini tercih etmektedirler ve bu durum hızla yaygınlaşmaktadır.¹

Grup ortaklıklarının çeşitli türleri bulunmaktadır. Bu türlerden her birinin içeriği kanun koyucunun tercihine göre düzenlenmekte ve adlandırılmaktadır.² Yeknesak kabul edilmiş olan bir tanım veya içerik bulunmamaktadır.³ Bu türlerin en yaygın olarak kullanılan örnekleri ‘Holding’, ‘Konzern’lerdir. Ancak, bu gruplarda, genellikle bir ana ortaklık ve her bir modelin içeriğine göre ana ortaklığa idari veya mali açıdan çeşitli ölçülerde bağımlı yavru ortaklıklar bulunur. Ana ortaklık yavru ortaklıkların her birinin sermayesinde tamamen veya daha az farklı oranlarda, iştirak etmek suretiyle pay sahibidir. Bu bağımlılığı ifade eder anlamda literatürde yavru ortaklıklar için aynı grup içinde ortak bir ana ortaklığa olan bağlılık anlamında ‘bağlı işletmeler veya bağlı ortaklıklar’ kavramı da kullanılmaktadır.⁴

Bu durumun sonucu olarak, ana ortaklık yavru ortaklıkların ticari davranışları üzerinde çeşitli derecelerde kontrol gücüne sahip olabilmekte; açık ifade ile ana ortaklık yavru ortaklıkların ticari davranışlarını etkileyerek, yönlendirebilmekte veya belirleyebilmektedir. ‘Bağlı ortaklıklar’ kavramında geçen ‘bağlılık’ ile kastedilen; yavru ortaklığı ana ortaklığa bağlı kılan ana ortaklığın sahip olduğu bu kontrol gücüdür.⁵