Anayasal İlkeler Çerçevesinde Disiplin Cezaları

İsmail YEŞİL

ÖZET:

Genel olarak kamu personeli ve bundan ayrı düşünülemeyecek olan disiplin hukuku rejiminin temel esasları, Anayasadaki pozitif düzenlemeler, Anayasa Mahkemesi kararları ve Anayasanın genel esasları çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılacaktır. Buna göre; seminer çalışması üç ana bölümde sunulacaktır. İlk olarak, disiplin cezalarının hukuk sistemimiz içerisindeki yeri ve niteliği üzerinde durulacak; idari yaptırım, disiplin suçu ve disiplin cezası kavramlarına değinilecektir. İkinci bölümde, disiplin suçlarına ve cezalarına ilişkin anayasal düzenlememiz ve Anayasa Mahkemesinin içtihat yoluyla oluşturduğu ilkelere değinilecektir. Üçüncü bölümde ise Anayasamızın genel esaslarından kaynaklanan ilkelerin disiplin suçları ve cezaları üzerindeki etkisi ele alınacaktır. Son olarak da sonuç kısmıyla genel bir değerlendirme yapılarak çalışma tamamlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kamu Personeli, Disiplin Hukuku, Disiplin Cezası, İdari Yaptırım.

Giriş

Kamu hizmeti nin önemi ve kendine özgü nitelikleri, toplum düzenini korumayı sağlayan genel kurallardan ayrı olarak kamu hizmetinin aksamadan işlemesini sağlayacak düzenlemelere ihtiyaç duymuştur. Bu ihtiyaç beraberinde disiplin suçlarının ve cezaları nın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Disiplin suçları, kamu hizmetinin, bu hizmetten yararlananlara sürekli, düzenli ve etkin bir şekilde sunulması için, kurum içi düzeni, disiplini ve hizmeti sunanların statüsünü düzenleyen normlara aykırı halleri ve davranışları ifade eder.¹

Disiplin suçlarına karşı öngörülmüş olan yaptırımlar hafif ya da ağır nitelikli cezalar olabilir. Bir memurun işe 5-10 dakika geç gelmesi, kendisinin yazılı ikazla uyarılması şeklinde bir yaptırıma tabi olduğu gibi özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek memuriyetten çıkarma nedeni olmaktadır. Disiplin cezaları da diğer cezalar gibi özünde ödeticilik ve caydırıcılık özelliklerini barındırması ve kamu görevini yerine getiren kişilerin sahip oldukları çoğu temel hakkın kaybına sebebiyet vermesi açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu kadar önemli bir alanın geniş ölçüde idareye verilen takdir yetkisiyle şekillendirilmesi, hukuk devletiyle örtüşmeyen bir takım uygulamaları da beraberinde getirmiştir. Bu nedenle de disiplin suçlarına ve cezalarına ilişkin anayasal ilkeler kamu görevlileri için büyük bir güvence kaynağı oluşturmaktadır.