Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Anayasa Değişiklikleri Esas Bakımından Denetlenebilir Mi?

Hasan DURSUN

ÖZET:

Anayasa Mahkemesi; kamuoyunda Türban Kanunu olarak bilinen, Anayasanın 10. ve 42. maddelerinde yapılan anayasa değişiklikleri; Cumhuriyetin, Anayasanın 2. maddesinde belirtilen laiklik ilkesine aykırı olduğu bu bağlamda söz konusu hükümlerin Anayasanın 4. maddesinde ifade edilen değiştirme ve değişiklik teklif etme yasağına aykırı olduğu, Anayasanın 148. maddesinin 2. fıkrasında öngörülen teklif koşulunun yerine getirilmiş olduğunun kabul edilemeyeceği gerekçesiyle Anayasanın 2., 4. ve 148. maddelerine aykırı görerek iptal etmiştir. Anayasa Mahkemesi, bu tutumuyla ağır ve bariz bir yetki aşımında bulunmuştur. Yüksek mahkemelerin yetki aşımını önleyecek yegâne yolun, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallıkta olduğu gibi yargı birliğine geçilmesi olduğu açıktır.

Anahtar Kelimeler: Anayasa Değişikliği, Şekli Denetim , Maddi Denetim , Veto Makamı, Değiştirme Yasağı, Teklif Yasağı.

Giriş

Anayasa Mahkemesi , başlıktaki soruyu örtülü bir şekilde olumlu olarak yanıtlamaktadır. Mahkeme, kamuoyundaTürban Kanunu olarak bilinen 5735 sayılı Kanunu, Anayasanın Cumhuriyetin niteliklerini belirten 2. maddesini dolaylı bir şekilde değiştiren anayasa değişikliği olarak değerlendirerek şekil(!) bakımından iptal etmiştir. Daha açık bir deyişle, Anayasa Mahkemesi, 5.6.2008 tarihli ve E. 2008/16, K. 2008/116 sayılı kararında; 9.2.2008 tarihli ve 5735 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 1. maddesiyle, Anayasanın 10. maddesinin 4. fıkrasına eklenen “ve her türlü kamu hizmetinden yararlanılmasında” ibaresi ile bu Kanunun 2. maddesiyle Anayasanın 42. maddesine eklenen “Kanunda açıkça yazılı olmayan herhangi bir sebeple kimse yükseköğretim hakkını kullanmaktan mahrum edilemez. Bu hakkın kullanımının sınırları kanunla belirlenir” şeklindeki 7. fıkrayı, Anayasanın 2., 4. ve 148. maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle oyçokluğuyla iptal etmiştir. Mahkeme bu kararında; Anayasanın 10. ve 42. maddelerinde yapılan düzenlemenin Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında, yöntem bakımından dinin siyasete alet edilmesi olduğunu, içerik yönünden de başkalarının haklarını ihlale ve kamu düzeninin bozulmasına yol açması nedeniyle laiklik ilkesine “açıkça” aykırı olduğunu, Anayasanın 2. maddesinde belirtilen Cumhuriyetin temel niteliklerini dolaylı bir biçimde değiştiren ve işlevsizleştiren bu düzenlemenin Anayasanın 4. maddesinde ifade edilen teklif ve değiştirme yasağına aykırı olduğunu, Anayasanın 148. maddesinin 2. fıkrasında öngörülen teklif koşulunun yerine getirilmiş olduğunun da kabul edilemeyeceği ileri sürerek söz konusu hükümleri oy çokluğuyla iptal etmiştir.1

I. Öğretide İleri Sürülen Görüşler

Bu kısımda önce Anayasa Mahkemesinin Anayasa değişikliklerini maddi veya esas bakımından denetlemesi gerektiğini ileri sürenlerin görüşüne değinilecek, daha sonra ise mahkemenin söz konusu değişiklikleri maddi veya esas bakımından denetleyemeyeceği, sadece şekil bakımından denetleyebileceğini ileri sürenlerin görüşüne temas edilecektir. Kısmın sonunda ise her iki görüşün kısa bir değerlendirmesi yapılacaktır.