Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Deniz Ticareti Hukukunda Konteynerin Taşıyana İadesi ve Konteyner Demurajı

Return of Containers to the Carrier and Container Demurrage in Maritime Law

Sami AKSOY

Makalenin konusunu konteynerin taşıyana iadesi ve konteyner demurajı oluşturmaktadır. Deniz taşımalarında, konteyner taşıyan tarafından tedarik edilmişse, konteynerin, tesellüm edildiği gibi, süresinde ve boş olarak taşıyana iadesi gerekir. Şayet konteyner süresinde iade edilmezse, taşıyan konişmentodaki tarifeye göre gönderilen veya taşıtandan konteyner demurajı adı altında gecikme bedeli talep edebilir.

Konteynerin, tarifedeki serbest süre içerisinde taşıyana iadesi şarttır. Serbest süre, eşyayı kabul eden gönderilen bakımından konteynerin gemiden tahliye edildiği gün; gönderilene ulaşılamaması ya da gönderilenin eşyayı kabul etmemesi halinde taşıtan bakımından, durumun taşıtana ihbarından itibaren başlar.

Gönderilen eşyanın kendisine teslimini talep etmiş ise, taşıyan konteyner demurajının ödenmesini sadece gönderilenden talep edebilir. Bununla birlikte gönderilene ulaşılamaması ya da gönderilenin eşyayı kabul etmemesi durumunda ise, taşıyan taşıtana başvuru hakkına sahiptir.

Konteyner demurajı esasında yolculuk çarteri sözleşmelerindeki sürastarya parası gibi gecikme zararına bağlı götürü tazminat şeklinde ortaya çıkmıştır. Ancak günümüzde talep olunan miktarlar, taşıyanın muhtemel zararından yüksektir. Zira konteyner taşımalarında yolculuk çarteri sözleşmelerindeki gibi geminin beklemesi değil, taşıyanın konteyneri beklemesi söz konusudur. Bu nedenle Türk hukukunda müessese, götürü tazminattan ziyade ceza koşuluna benzer. Kaldı ki İngiliz hukukunun aksine, Türk hukukunda ceza koşulları yok hükmünde değildir, ayrıca ifaya zorlamanın yanı sıra tazminat fonksiyonuna da sahiptir.

Konteyner Taşımacılığı, Konteynerin Taşıyana İadesi, Konteynerin Zıya veya Hasarı, Konteyner Demurajı, Taşıyanın Tarifesi, Serbest Süre, Demurajın Üst Sınırı, Konteyner Demurajında Gönderilenin Konumu.

This article focuses on the return of container to the carrier and container demurrage under maritime transport. In the event that container supplied by the carrier, the container shall be returned to the carrier in the same order and condition as handed over to him, normal wear and tear excepted, with interiors clean and within the agreed (free) time. If the container is not returned timely, the shipper or consignee shall be liable for delay, including demurrage and detention to the carrier.

The container shall be returned to the carrier within the free time prescribed in the carrier’s tariff. The free time for consignee begins as from the date of discharge of the container. If the consignee fails to accept of the cargo, the carrier is required to notify the (contractual) shipper thereof. In such case, for the shipper free time runs from the date of such notice.

The carrier has the right to claim for the container demurrage against the consignee, under the condition that he claims the delivery of cargo through the presentation the bill of lading to the carrier or carrier’s agent at a destination port. Furthermore, if the consignee fails to accept of the cargo, the carrier would claim container demurrage from the shipper.

It would appear that the container demurrage arise as liquidated damages clause like demurrage in voyage charters. However, actual agreed sums for the container demurrage is higher than the damages of detention of carrier. Because in container shipping, the ship does not wait for take delivery or unboxing of container at a destination port, on the contrary only the carrier waits for the return of empty container. For this reason, the container demurrage would be considered as a penal clause instead of a liquidated damages clause under the Turkish Law. In addition, it should not be forgotten that, contrary to the UK Law under the Turkish Law penal clauses are enforceable and have compensation function.

Container Shipping, Return of Containers, Loss of and Damage to Container, Container Demurrage, Carrier’s Tariff, Free Time, Limit on Container Demurrage, Legal Status of the Consignee on the Container Demurrage.

I. GİRİŞ

Konteyner1 (container), “eşyanın gemiye hızlı ve güvenli bir şekilde yüklenip boşaltılması, istiflenmesi, farklı taşıma araçlarına aktarılması, böylelikle bir ya da birden çok taşıma ortamında (deniz, kara, hava, demiryolu) sürat ve güvenle taşınabilmesi için özel olarak tasarlanmış, tekrar kullanım için uygun, büyük (metal) kutu” şeklinde tanımlanabilir2.

Konteynerin deniz ticaretinde yaygınlaşması ile birlikte taşımaya konu parça eşya, konteyner sayesinde bir seferde yüklenip boşaltılabilmiş, ayrıca deniz tehlikelerinden rahatlıkla korunmuştur. Bu sayede taşıma süreleri azalmış ve navlun maliyetleri düşmüştür3. Kısacası, icadı ve deniz taşımalarında ilk kullanımı askeri ihtiyaçlar sebebiyle olsa da4, konteyner günümüz deniz ticaretinde önemli bir taşıma kabıdır.

1960’lı yıllarda kargo gemileri ortalama 800 konteyner (TEU)5 taşıma kapasiteli inşa edilmiştir. Bu rakam 1980’li yıllarda Panamax tip gemilerle 3000 TEU’a; 2000’li yıllarda Post Panamax Plus gemilerle 7000 TEU’a çıkmıştır. Günümüzde ise yaklaşık 19000 TEU kapasitede Triple-E sınıf konteyner gemileri denizlerde seyretmektedir. Hatta 2018-2019’da 23000 TEU kapasiteli mega gemilerin inşası planlanmıştır.