Tek Satıcılık Sözleşmesinin Üretici Tarafından İhlali ve Bundan Doğan Tek Satıcı Zararlarının Tazmini

Ünal SOMUNCUOĞLU

GİRİŞ

Bundan önce, tek satıcılık haklarının 3. şahıslar tarafından ihlali konusunu incelemiştik. Bu kere, bu sözleşmenin, sözleşmenin tarafı olan üretici tarafından ihlalini ve bu ihlal sonucu, tek satıcının uğradığı zararların giderimi meselesini dile getirmeye çalışacağız. Bilindiği gibi üretici, belli bir coğrafi bölgede, belli bir ürünün veya ürün gamının münhasır satış hakkını genelde belli bir süre için tahsis ettiğinde, muhatabı olan kişi veya kurum arasında tek satıcılık sözleşmesi akdedilmiş olur. Bu sözleşmenin en ziyade kabul gören tanımını, bir önceki makalemizde açıkladığımız için. Burada tekrarına gerek görmüyoruz. Bu sözleşmenin taraflara yüklediği bazı mükellefiyetler vardır. Biz burada, yazımızın konusu itibariyle, bu karşılıklı mükellefiyetlerden değil, sadece, üreticinin, tek satıcının yetkili kılındığı coğrafi bölgeye tecavüzü konusunu gündeme getireceğiz.

I. Tek satıcıya tanınan satış tekeli hakkının bir sonucu olarak, üretici, sözleşme konusu malları, sözleşme bölgesinde kural olarak satamaz……Türk ve İsviçre borçlar hukuku sistemine göre, üreticinin sözleşmeye aykırı olarak, tek satıcının yetkili kılındığı coğrafi bölgede doğrudan satış yapması, asli nitelikte bir yapmama borcunun (içtinap) ihlalini oluşturur.¹ Keza, üreticinin, kendisinden mal alan 3. şahısların da, o coğrafi bölgede satış yapmalarını engellemesi gerekir. Bu mükellefiyete uymamak ta, üreticinin, yapma borcuna aykırılık teşkil eder. Her iki mükellefiyetin hükümleri ise Türk Borçlar yasasının 113. maddesinde düzenlenmiştir.

- Değerli hukuk bilimcisi Gökyayla'ya göre, (… Tek satıcılık sözleşmelerinde tek satıcıya münhasır satış hakkı verilir… Münhasır satış hakkı verilmesi, tek satıcıyı kendi bölgesinde, marka içi rekabettin kurtarır. Diğer satıcıların bertaraf edilmesiyle tek satıcı, mevcut pazarın potansiyelini tek başına kullanma olanağına sahip olur…. Böylece münhasır satış hakkı sayesinde tek satıcı, istenmeyen rekabet ortamından uzak tutulmakta, kendi pazarını rekabet olmadan rahatça oluşturabilmekte ve uygun karla malları dağıtabilmektedir……Üreticinin sözleşme bölgesinde doğrudan satış yapması, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça yasaktır. Ayrıca, sözleşme bölgesinden gelen talepleri ve bu konudaki görüşmeleri tek satıcıya iletmekle yükümlüdür. Üretici tek satıcının bu müşterilere satış yapabilmesi için, tek satıcıyı, kendisinden mal almak isteyen müşterileri, malları tek satıcıdan alma imkânı konusunda bilgilendirmelidir…)².