Çalışanların Yarattığı Eserler Üzerinde Fikri Hakların Kullanılması

The Right to Use the Copyright on the Works Created by Employees

Artür KARADEMİR

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 18/2. maddesi işçi, memur ve hizmetlilerin işlerini görürken meydana getirdikleri eserler üzerindeki fikri hakların kural olarak bu kişileri çalıştıranlarca kullanılacağını düzenlemektedir. Bu çalışma ile amaçlanan da FSEK md.18/2 ile getirilen düzenlemenin uygulanma koşullarını, hukuki niteliğini, kapsam ve sonuçlarını ortaya koymaktır. Bu yapılırken, ilgili düzenlemenin zaman içerisinde geçirdiği yasal değişiklikler göz ardı edilmemelidir.

Eser, Eser Sahibi, Fikri Hak, İşçi, Çalıştıran, Ruhsat.

This study deals with the issue of the right to use the copyright on the works created by the employees. According to art. 18 par. 2 of the Turkish Law No. 5846 on Intellectual and Artistic Works, copyright on a work created within the scope of an employment relation shall in principle be exercised by the employer or the appointer. The purpose of this study is to elaborate on the nature, scope and outcome of such a right that is vested in an employer or an appointer, along with the prerequisites of such a relation arising from art. 18 par. 2.

Work of Art, Copyright Owner, Copyright, Employee, Employer, License.

I. Giriş

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) eser sahipliği hususunda yaratıcılık ilkesini benimsemiştir. Gerçekten de Kanunun “Tanımlar” başlıklı 1/B maddesine göre “Eser Sahibi: Eseri meydana getiren kişiyi” ifade eder. FSEK sisteminde korunan “eser”in sahibinin hususiyetini taşıyan düşünsel bir sürecin ürünü olduğu kabul edildiğinde, kural olarak yalnızca gerçek kişilerin eser sahibi olacağı ifade edilmelidir. Öte yandan önemle belirtilmesi gereken, fikri hak sahipliğine ilişkin hukuki rejimin yıllar içerisinde birtakım değişikliklere uğradığıdır. Bu sebeple, fikri hak sahipliğine ilişkin açıklamalar, kanunların zaman bakımından uygulanmasına ilişkin kuralların nazara alınmasını gerekli kılmaktadır.

Yine, fikri hakların sahibi olmaksızın, bu haklardan yararlanma imkânı sunan yasal düzenlemeler, eserin gerçek kişiler dışındaki kimseler tarafından kullanılmasına imkân sağlamaktadır. Bu duruma örnek olarak, bu çalışmanın da esasını oluşturan FSEK m.18/2’nin gösterilmesi mümkündür. FSEK’in 18’inci maddesi, eser üzerindeki mali hakları kullanma yetkisinin münhasıran eser sahibine ait olduğunu düzenlemekle birlikte; ikinci fıkrasında, istihdam ilişkileri içerisinde yaratılan eserler açısından genel kuraldan ayrılan istinai bir rejim öngörmüştür. Buna göre; “Aralarındaki özel sözleşmeden veya işin mahiyetinden aksi anlaşılmadıkça; memur, hizmetli ve işçilerin işlerini görürken meydana getirdikleri eserler üzerindeki haklar bunları çalıştıran veya tayin edenlerce kullanılır. Tüzel kişilerin uzuvları hakkında da bu kural uygulanır.”

Kanun metni incelendiğinde, “eser üzerindeki haklar” ifadesiyle, fikri hakların hangi cephesine yollama yapıldığı; başka bir deyişle, çalıştıranların veya tayin edenlerin mali ve manevi haklardan ne ölçüde yararlanabileceği açık değildir. FSEK m.18/2 düzenlemesi itibarıyla açıklığa kavuşturulması gereken diğer bir husus ise tüzel kişilerin “uzuvları” ile kastedilenin ne olduğudur.