Sosyal Güvenliğe İlişkin İdari Para Cezalarının İtiraz ve Yargı Yolu ile Çözüm Yolları
Mehmet BULUT
A. Giriş
Ülkemizde ve diğer ülkelerde hükümetlerin karşı karşıya oldukları en büyük problemlerin başında kamusal ihtiyaçların finansmanı ve borçlanma gelmektedir. Bu sorunlarla mücadelede kamu harcamalarının kısıtlanması ve/veya gelirlerin artırılması ülkelerin karşısına çıkan başlıca iki yöntem olarak görülmektedir. Bu yöntemlerden gelirlerin artırılması yolu her zaman daha fazla tercih edilir nitelikte olmuştur. Ancak bu enstrümanın kullanımı noktasında karşılaşılan en büyük engel kayıtdışı ekonominin varlığıdır. Kayıtdışı ekonomi kısaca, gerçekleştirilen faaliyetler neticesinde ortaya çıkan kazanımlardan devletin pay almaması amacıyla söz konusu faaliyetlerin gizli tutulmasını ifade eder ve çeşitli ölçüm teknikleri mevcuttur. Bu yöntemlerden bir tanesi de istihdam yaklaşımıdır ve bu yaklaşım sonucu ortaya çıkan değerlerin karşılığı olan olguya kayıtdışı istihdam adı verilmektedir.
Sosyal güvenlik sistemi açıklarının ve bu açıklar nedeniyle ortaya çıkan bütçe transferlerinin her geçen yıl artış göstermeye devam etmesi, kayıtdışı istihdamı ve çözülmesi gerekliliğini daha önemli hale getirmiştir. Nitekim kayıtdışı istihdamın birçok mali, iktisadı ve sosyal etkileri bulunmaktadır. Kayıtdışı istihdamın önüne geçilmesi için kamu otoritesi tarafından muhtelif çözüm yolları denenmektedir. Bu çözüm yollarından belki de en fazla kullanılanı ise yaptırım gücünün kullanılmasıdır. Nitekim ülkemiz sosyal güvenlik sisteminde de sosyal güvenliğe yönelik yükümlülüklerin yerine getirilmemesi hallerine ilişkin bazı idari para cezaları öngörülmüştür.
Sosyal güvenlik sistemimize ilişkin idari para cezaları 506 sayılı Kanunda ve 1479 sayılı Kanunda yer alan düzenlemeler ile yürütülmekte iken sosyal güvenlik sistemimizde yapılmakta olan reformlar doğrultusunda ceza sistemimizde de bazı değişiklikler yapılma yoluna gidilmiştir. Amacı sosyal güvenliği yaygınlaştırmak ve bir düzen dahilinde yürütümünü sağlamak olan sosyal güvenlik uygulamalarına yönelik müeyyideler, 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinde “İdari para cezaları” başlığı altında vücut bulmuştur ve bu hükümler 1 Ekim 2008 itibariyle yürürlüğe girmiştir. Yürürlüğe giren söz konusu madde hükmü ile sosyal güvenlik suiistimallerine ve kayıtdışı istihdama yönelik değişik nevide ve miktarda cezalar getirilmiştir. Bu çalışmamızda 5510 sayılı Kanunla getirilen idari para cezalarına karşı Kurum nezdinde yapılacak itiraza ve usulüne ilişkin hususlarla yargısal aşamalarına değinilecek olup değerlendirmeler yapılacaktır.
