Tapu Kütüğüne Şerh Edilen Çekişmeli Hakların Korunmasına İlişkin İhtiyatî Tedbir Kararlarının Doğurduğu Tasarruf Kısıtlamaları

Constraints on the Power of Dispositions Born from Interim Measures which about Protection of Contested Rights Annotated to Land Registry

Mustafa Serdar ÖZBEK

Tapu kütüğünde malikin tasarruf yetkisinin sınırlanmasına ilişkin şerhler kural olarak Türk Medeni Kanununda düzenlenmektedir. Çekişmeli hakların korunmasına ilişkin ihtiyatî tedbir kararları tapu kütüğüne şerh edilir ve bunlar malikin tasarruf yetkisi sınırlar. Çekişmeli hakların korunmasına ilişkin mahkeme kararları, niteliği itibariyle teminat amaçlı ihtiyatî tedbir kararlarıdır. Çünkü mahkemeler, tedbire konu olan mal veya hakkın muhafaza altına alınması veya bir yediemine tevdii ya da bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi, sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı engelleyecek her türlü tedbire karar verebilir.

Geçici Hukukî Koruma Tedbirleri, Teminat Amaçlı İhtiyatî Tedbirler, Tapu Sicili, Şerh, Tasarruf Yetkisi Sınırlaması.

Annotations of constraint on the power of disposition of land owner in land registry are regulated through Turkish Civil Law as a rule. Court decisions for protection of contested rights annotate to land registry and constraint of the power of dispositions of land owners. Court decisions for protection of contested rights are conservatory interim measures due to the character of them. Because the courts may decide for any kind of provisional measure that may remove the inconvenience or prevent damages, like putting the thing or the right that is the subject of the measure under protection, or surrendering it to a trustee or ordering performance or avoidance form doing something.

Provisional and Protective Measures, Conservatory Interim Measures, Land Registry, Annotation, Constraint on the Power of Disposition.

GİRİŞ

Tapu iptali ve tescil davalarına bakmakla görevli asliye hukuk mahkemelerinin, taşınmaz üzerinde aynî hak değişikliği gerektirecek uyuşmazlık konusu şahsî hak sahiplerinin, malikin tasarruflarına karşı korunması (tasarruf kısıtlaması) amacıyla verdikleri çekişmeli hakların korunmasına ilişkin kararlar tapu kütüğüne şerh edildikten sonra, bu kararların hukukî etkileri üzerinde taraflar ile ilgili kamu kurum ve kuruşları (örneğin yerel yönetimler ve Tapu Müdürlükleri) arasında tartışmalar yaşandığı görülmektedir.

Uygulamada ve Yargıtay kararlarında “davalıdır şerhi” olarak bilinen çekişmeli hakların korunmasına ilişkin mahkeme kararlarının kuvvetlendirilmiş şahsî hak niteliğinde olup olmadığı, hukukî temeli, kısıtladığı tasarrufların neler olduğu, dava konusu taşınmazın vasfının yapı ruhsatı vermek sûretiyle Belediye, Kat irtifakı kurmak suretiyle Tapu Müdürlüğü tarafından değiştirilmesi veya tevhit, ifraz, cins tashihi işlemleriyle tapu kaydının kapatılmasının mümkün olup olmadığı tartışılmaktadır. Bilhassa deprem kuşağında kalan ve arazi rantının azami düzeyde olduğu günümüzde, kentsel dönüşümün hızlandığı büyük şehirlerde, derdest davalar yapılaşmanın getirdiği ihtiyaçların gerisinde kaldığından, tapu kütüğüne şerh edilmiş çekişmeli hakların korunmasına ilişkin mahkeme kararları inşaat sektöründe yeni uyuşmazlıklar ve belirsizliklerin doğmasına neden olmakta, bu belirsizliklerin aşılması amacıyla davalara taraf olmayan yerel yönetimler ve Tapu Müdürlükleri gibi farklı kamu kurumları, olası hukukî sorumluluk ve tazminat davlarından kurtulmak maksadıyla, derdest davalara bakan mahkemelerden görüş sorarak çıkış yolu aramaktadırlar.

Bu kapsamda, Belediye ve Tapu Müdürlüklerince, görüş bildirilmesi talebini havi dilekçelerle mahkemelere yöneltilen sorular içinde göze çarpanı, yargılamaya konu taşınmazın tapu kaydının kapatılması; yâni dava konusunun ortadan kaldırılması veya mahkemenin vereceği muhtemel kararlardan bir kısmının ifasının imkânsız hâle getirilmesi veya ifasının zorlaştırılması sonucu doğurabileceğinden, çekişmeli haklar (davalıdır) şerhinin yapı ruhsatı verilmesine ve kat irtifakı kurulmasına engel olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.