Sermaye Piyasasında Bilgi Taşkınlığı (Kısa Finansal Raporların Hayata Geçirilmesine Dair Ampirik, Psikolojik ve Karşılaştırmalı Hukuk Temeline Dayalı Bir Öneri)

Information Overload at the Capital Market

Thomas MÖLLERS, Erhan TEMEL

Türk Ticaret Kanununun 16. maddesi ticari işletme işleten dernek ve vakıfların tacir sıfatını düzenlemektedir. Bu maddeye göre dernek ve vakıflar, bir ticari işletmenin varlığı ve bu ticari işletmenin kendileri tarafından işletilmesi halinde kural olarak tacir sayılırlar. Ancak, ticari işletme işlettikleri halde tacir sayılmayan dernek ve vakıfların belirlenmesi noktasında Türk Ticaret Kanunu’nun 16. maddesi yetersiz kalmaktadır. Ticari işletme işlettikleri halde tacir sayılmayan dernekler Bakanlar Kurulu tarafından belirlenmektedir. Vakıflar açısından ise bu durum derneklerde olduğu kadar kolay gözükmemektedir.

Öte yandan, Türk Ticaret Kanunun 16. maddesinde tacir sayılmak için bir ticari işletmenin varlığı ve işletilmesi yeterli kabul edilmişken, aynı Kanunun ticaret unvanlarına ilişkin 44. maddesinde ticari işletme işletmek yerine ticari işletmeye sahip olma ifadesi kullanılmıştır. Dolayısıyla iki madde arasında bir uyumsuzluk söz konusudur.

Çalışmada söz konusu farklılıklara dikkat çekilerek, ileride yaşanması muhtemel uyuşmazlıkların önüne geçilebilmesi adına çözüm önerilerinin sunulması hedeflenmektedir.

Dernek, Vakıf, Ticari İşletme, Kamuya Yararlı Dernek, Kamuya Yararlı Vakıf, Tacir, Ticaret Sicili, Ticaret Unvanı, Vergi Muafiyeti.

Turkish Commercial Code Art. 16 regulates trade name of associations and foundations, which operate commercial enterprises. According to this Article, as a rule, associations and foundations are merchants, when there is a commercial enterprise which is operated by them. However this Article is not satisfactory in identifying associations and foundations that are not merchants even if they operate a commercial enterprise. Associations are not regarded as merchants even if they operate a commercial enterprise which is identified by the Council of Ministers. Considering foundations as merchants or is not easy as deciding whether an association is a merchant or not. On the other hand, according to Turkish Commercial Code Art. 16 it is enough to operate a commercial enterprise in order to be a merchant. But in Art. 44, which is about trade names, it is stated that they must have a commercial enterprise instead of operation. Therefore, there is a lack of harmony between those two articles.

In this study our aim is try to find solution suggestions for possible conflicts, by focusing on this differences.

Association, Foundation, Commercial Enterprise, Association for Public Benefit, Foundation for Public Benefit, Merchant, Trade Registry, Trade Name, Tax Allowance.

I. DERNEKLERİN TACİR SAYILMASI

Türk Ticaret Kanununun 16. maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında amacına varmak için ticari işletme işleten derneklerin “kamu yararına çalışan dernekler” statüsünde olmadıkları sürece tacir sayılmaları kabul edilmiştir. Bu durumda, bir ticari işletmenin ilgili dernek tarafından işletilmesi halinde o dernek kamu yararına çalışan dernek statüsünde olmadığı sürece tacir sayılacaktır.

Dernekler, kazanç paylaşma amacı dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek ve/veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır (Türk Medeni Kanunu m. 56/1; Dernekler Kanunu m.2/1.a). Bu düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere dernekler ancak ideal ve sosyal (manevi) amaçlar için kurulabilirler¹. Derneklerin amacının sosyal olmasına rağmen bu amaca ulaşmak için ekonomik faaliyetlerde bulanabilecekleri, dolayısıyla ticari işletme işletebilecekleri Türk Ticaret Kanununun 16. maddesinde ve doktrinde tartışmasız şekilde kabul edilmiştir². Unutulmamalıdır ki, dernekler bakımından ticari işletme işletmek amaç değil, derneğin amacına ulaşmasını sağlayan bir araçtır.

Yukarıda belirtildiği gibi, Türk Ticaret Kanununda açıkça öngörülmesine rağmen Dernekler Kanununda derneklerin ticari işletme işletebileceklerine yönelik herhangi bir düzenleme yoktur. Dernekler Yönetmeliğinin³ 31/5. fıkrasında ise “Ticari işletmesi bulunan dernekler, ticari işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutarlar” ifadesi yer almaktadır. Bu ifade dernekler mevzuatı bakımından da derneklerin ticari işletme işletebilmelerinin önünde herhangi bir yasal engel olmadığı şeklinde yorumlanabilir.