Yargı Yolunu Değiştiren Görevsizlik Kararları Nedeniyle Adli ve İdari Yargı Mercileri Arasında Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Zülal ÖZTÜRK,Alpaslan AZAPAĞASI
Adli ve idarî yargı koluna mensup mahkemelerden birinin, diğer yargı koluna mensup bir mahkemenin görevli olduğundan bahisle verdiği görevsizlik kararı ile birlikte, dava dosyasının görevli yargı merciine gönderilmesi konusunda da karar alıp alamayacağı veya ilgililerin bu yöndeki talebi üzerine dava dosyasının görevli yargı merciine gönderilip gönderilemeyeceği konusunda yapılan hatalı yorumlar ve yaşanan duraksamalar, hak arama hürriyeti ve hukuk devleti ilkesinin hayata geçirilmesini sınırlayacak ölçüde önemli sorunlara neden olmaktadır. Sorunun çözümü aslında pek zor olmayıp, yüksek mahkemelerin bu konuda birbirini teyit eden içtihatları doğrultusunda yasaların bütüncül bir yorumunu gerektirmektedir. Bununla birlikte sorunun köklü çözümünün mevzuatta değişiklik gerektirdiği kuşkusuzdur.
Adil Yargılanma Hakkı, Hak Arama Hürriyeti, Hukuk Devleti, Yargı Yolu, Görev, Görevsizlik, İşbölümü, Gönderme, Dosya Esas Kaydının Kapatılarak İadesi, Süre Yönünden Ret.
Giriş
Hukuk devletinin kurumsallaşmasına yönelik çabaların amacına ulaşabilmesi, anayasal güvenceye bağlanmış hak arama hürriyeti nin temini, her şeyden önce yargı mercilerine intikal etmiş uyuşmazlıkların nesnel ve hukuksal anlamda tam olarak aydınlatılmasını gerekli kılmaktadır. Yargı mercilerinin, önlerine gelen uyuşmazlıkları çözerken uyguladıkları usul hukuku kuralları bu anlamda kolaylaştırıcı ve maddi gerçekliğe ulaştırıcı kurallar olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak bu kuralların gerek yasa koyucu tarafından sevk edilişi gerek yargı mercilerince uygulanışı sırasında yaşanacak en küçük bir duraksamanın, aynı şekilde ve tersine bir etki ile hukuk devleti ilkesinin hayata geçirilmesinde önemli bir güvence olan yargı yolunun kullanımını ve anayasal hak arama hürriyetini kısıtlayarak telafi edilemeyecek nitelikte hak kayıplarına neden olabileceği unutulmamalıdır.
Bu inceleme, özellikle sistemin bir bütün olarak ele alınmamasından kaynaklanan, bu tür duraksama ve aksamaların uygulamada sıklıkla yaşandığı ve bu nedenle önemli hak kayıplarının oluştuğu bir konuyu irdelemektedir. Çalışmada adli ve idarî yargı mercilerinin biri tarafından diğerinin görevli olduğundan bahisle verilen ve yargı yolunun değişmesi sonucunu doğuran görevsizlik kararları üzerine dava dosyalarının görevli mercie gönderilip gönderilmeyeceği yasal mevzuat, uygulamadaki durum ve yüksek mahkeme içtihatları ışığında tartışılacak;, bu konuyla ilgili olarak yapılacak yöntem hatalarının neden olabileceği sorunlar ortaya konularak sonuçları değerlendirilecek ve sorunun çözümüne yönelik önerilerde bulunulacaktır. Pratik olduğu kadar teorik yönleri de bulunan ve karşılaştırmalı değerlendirmelere yer verilen çalışmamız, en azından incelenen konuda hukukun, hukukçular eli ile işlemez hale getirilmesini bir nebze de olsa önlemeyi amaçlamaktadır.
A- Yargı Yolu ve Görev Kavramları
Hukuki uyuşmazlıkların nitelikleri bakımından tasnifini zorunlu kılan nedenlerden biri de aynı hukuki niteliğe sahip işlerin aynı yargılama usulü uygulanmak suretiyle çözümlenmesi gereğidir.1 Türk hukuk sistemi maddi yargı bakımından yapılan tasnif sonucunda dört ana kola (çeşide) ayrılmıştır. Bunlar; anayasa yargısı, askerî yargı, adli yargı ve askerî ceza yargısı olarak sıralanmakta, ayrıca idarî yargı kendi içinde askerî idarî yargı ve genel idarî yargı kollarına ayrılmaktadır.
